BEOGRAD- Një vit pas 'shpërthimit' të Luftës së Parë Botërore, Grigory Trubetskoy, kreu i departamentit të Ministrisë së Jashtme të Rusisë perandorake, shkroi: Shumë serbë besojnë sinqerisht se janë kombi i parë në botë dhe se kanë ushtrinë më të mirë në Evropë. Ata mendojnë të njëjtën gjë për letërsinë dhe kulturën e tyre.
Moska e kultivon Beogradin si pjesë e politikës së saj të jashtme antiperëndimore, por në fund ndjek interesat e veta. Nga ana e saj, Serbia balancon marrëdhëniet e saj me Rusinë me lidhjet me demokracitë perëndimore dhe Kinën në një përpjekje për të maksimizuar lirinë e saj për të manovruar. Pavarësisht progresit të pamohueshëm që nga rënia e komunizmit, rajoni vuan nga korrupsioni, krimi i organizuar dhe mangësitë në demokraci, të cilat kombinohen me mosmarrëveshjet etnike, territoriale dhe historike dhe rivalitetet e fuqive të mëdha për të krijuar përshtypjen e kohëve të vështira në të ardhmen.
Libri "Mashtrimi Mbretëror" i Robert Austin-it , përqendrohet në jetën dhe kohët e Ahmed Zogut, ose Mbretit Zogu I, skemëtarit politik shumëngjyrësh e të paskrupullt që sundoi Shqipërinë. I shkruar me humor të thatë dhe një vetëdije të ndjeshme për brishtësinë e Shqipërisë, vëllimi i pakët i Austin hap një dritare mbi atë që ai e quan natyrën e mbijetesës së shtetit të vogël.
Nëse historia moderne e Serbisë dhe Shqipërisë ka qenë e dëmtuar nga luftërat, 'sëmundjet' ekonomike dhe periudhat e gjata të represionit të brendshëm, shumë prej tyre rrjedhin nga pavarësia që secili shtet vendosi në mes të një fqinjësie të paqëndrueshme dhe ngacmimeve të fuqive më të mëdha të huaja. Në ditët e sotme, anëtarësimi në BE mund të ndihmojë – por, megjithë shtysën e re pas projektit të zgjerimit të bllokut 27-vendesh, asnjë vend nuk duket i gatshëm që të futet në union.
Për udhëheqësit e Serbisë, një objektiv konsistent në shekujt 19 dhe 20 nuk ishte vetëm vendosja e pavarësisë në një bazë të fortë, por zgjerimi i territorit kombëtar në mënyrë që komunitetet e ndryshme serbe të shpërndara në të gjithë Ballkanin të mund të inkorporoheshin në një shtet. Marko Attila Hoare, një profesor historie në Shkollën e Shkencës dhe Teknologjisë në Sarajevë, shpjegon se ky qëllim kishte disa vështirësi. Në radhë të parë, shumë serbë jetonin krah për krah me popujt e tjerë, kështu që nisën konfliktet me shtetet fqinje. Së dyti, jo të gjithë sllavët e jugut të identifikuar nga Serbia si serbë (maqedonasit dhe boshnjakët myslimanë) e konsideronin veten si të tillë dhe donin të sundoheshin nga Beogradi.
E njëjta gjë vlen edhe për shqiptarët, të cilët nuk janë sllavë, por që jetonin në zonat e lakmuara nga Serbia. Këtu qëndron origjina e telasheve të sotme mbi Kosovën, e pushtuar nga Serbia në 1912 dhe sot e pavarur nga Beogradi, që nga viti 2008. Jo më pak e rëndësishme, megjithatë, është pika që thekson Hoare në të gjithë librin e tij: ndërsa Serbia u zgjerua në përmasa, "territoret e fituara rishtas e rritën shtrirjen e regjimeve për sjellje arbitrare, autoritare. Demokracia u sakrifikua shumë shpesh në altarin e idesë kombëtare. Modeli mund të përsëritej në vitet 1990 kur Jugosllavia komuniste u shpërbë dhe Slobodan Millosheviç.
Pjesa kryesore e librit të Hoare është rrëfimi i tij tërheqës i komplotit të vitit 1903 që çoi në vrasjen e mbretit Aleksandër dhe mbretëreshës së tij, Draga Mašin. Hoare citon historianen Dubravka Stojanoviç: Krimi i vitit 1903 është krimi themelues. Kjo ngjarje parashikoi dhunën ndërkomunale jugosllave të Luftës së Dytë Botërore dhe të viteve 1990, si dhe vrasjen në vitin 2003 të Zoran Gjinxhiçit, një shembull i rrallë postkomunist i një liberali reformist që u ngrit në postin e kryeministrit serb.
Austin nga ana tjetër, një studiues i Universitetit të Torontos, vëren se Zogu, i cili shërbeu si ministër i brendshëm, kryeministër dhe president përpara se të bëhej mbret në vitin 1928, bëri pak për të modernizuar Shqipërinë, por ishte i suksesshëm në "vrasjen e pothuajse të gjithë kundërshtarëve të tij". . Ai nuk ishte një orator i keq si Hitleri apo Musolini, por ishte i njohur për "dembelizmin dhe dashurinë e tij për pompozitetin". Kur vendosi se kishte nevojë për një mbretëreshë, idealisht do të ishte një amerikane, ai vendosi një njoftim për shtyp: Mbreti i Shqipërisë, Ahmet Zogu i Parë, po kërkon një grua nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, e cila është gjithashtu e pasur. Nga mbretëresha e re kërkohet bukuri dhe 1 milion USD në vit.
Me gjithë gabimet e tij, Zogu nuk ishte aq tiran sa Enver Hoxha, stalinisti që sundoi Shqipërinë nga viti 1944 deri në 1985, që e izoloi vendin nga bota dhe fitoi famë si diktatori më i egër komunist i Evropës Lindore. Austin gjithashtu i atribuon Zogut dhe shqiptarëve në përgjithësi refuzimin për t'iu bashkuar persekutimit masiv të hebrenjve të udhëhequr nga nazistët – ndryshe nga vendet e tjera në Evropën Lindore në vitet 1940. Vuajtjet e tmerrshme dhe keqqeverisja shënojnë historinë moderne të Serbisë dhe Shqipërisë dhe popujt e të dy vendeve me siguri meritojnë një të ardhme më të mirë. Librat e Hoare dhe Austin janë tregime të shkëlqyera se si traumat e së kaluarës kanë lënë gjurmë të thella në secilin vend./ZËRI
Marrë nga Financial Times
