Shqipëria dhe Kosova në zi për humbjen e Ismail Kadaresë! Nesër homazhet dhe lamtumira për kolosin e letërsisë shqipe

Enver Hoxha, Lilana Hoxha dhe Ismail Kadare

TIRANË- Liliana Hoxha, bashkëshortja e djalit të dytë të diktatorit Enver Hoxha, Sokolit, ka reaguar e pikëlluar për ndarjen nga jeta të shkrimtarit të madh Ismail Kadare. Hoxha shkruan se edhe pse Kadare ka ikur fizikisht, ai është mes shqiptarëve me veprat e tij dhe ashtu do të jetë gjithmonë, duke e krahasuar atë me Balzokun, Heminguejn, Dostojevskin dhe Markesin.

"Hidhërim i pamasë per Ismail Kadarenë, ndonese ai nuk iku por mbeti. Ismaili shkruan çdo ditë e keshtu do të jetë gjithmone. Historia ka treguar që legjendat si ai flasin me shumë kur duket sikur nuk janë si Balzaku, Heminguej, Dostojevski, Markesi etj. U prehtë ne paqe shpirti i tij",-thotë Liliana Hoxha.

Reagimi i saj vjen një ditë nga ndarja nga jeta e shkrimtarit të madh, mes mesazheve të shumta të ngushëllimit./ZËRI

Ismail Kadare dhe Emmanuel Macron

PARIS- Presidenti francez, Emmanuel Macron ka bërë nderimet e fundit për ndarjen nga jeta të shkrimtarit, Ismail Kadare. Në një reagim zyrtar të publikuar në faqen e pallatit "Élysée", Macron shpreh ngushëllimet për ndarjen nga jeta në moshën 88-vjeçare të Kadaresë, duke kujtuar jetën dhe veprën e tij. Ndër rreshta, shkruhet se Franca është mirënjohëse që Kadare e zgjodhi si vendin ku do të kërkonte azil pas largimit nga Shqipëria, duke u ndalur më pas në një analizë të shkurtër për disa nga veprat e tij. 

"Sot vdiq një shkrimtar që mishëroi, me jetën, me veprën dhe me personalitetin e tij, pasurimin e dialogut, forcën e shpirtit europian dhe vokacionin mikpritës të Francës. Shkrimtari franko-shqiptar Ismail Kadare u largua nga ne këtë të hënë. Ai ishte një nga ata për të cilët shkrimi është një luftë; ata që çdo fjalë u shkëputej nga heshtja, ata që çdo rresht rrezikon t'u shtohet minutave, ata që çdo roman kërcënon të jetë epitafi i karrierës së tyre.

Kjo sepse jetoi dhe krijoi si njeri i lirë, në një vend që nuk ishte. Presidenti i Republikës përshëndet një shpirt të lirë, i cili mori pjesë në këtë zgjim të madh të popullit që ngriti perden e hekurt dhe nderoi Francën duke e zgjedhur këtë vend për azil. Presidenti u drejton ngushëllimet e tij të përzemërta të dashurve, lexuesve të Kadaresë dhe popullit shqiptar,"-shkruhet ndër të tjera në reagimin zyrtar.

REAGIMI I PLOTË NGA PALLATI Élysée: 

Sot vdiq një shkrimtar që mishëroi, me jetën, me veprën dhe me personalitetin e tij, pasurimin e dialogut, forcën e shpirtit europian dhe vokacionin mikpritës të Francës. Shkrimtari franko-shqiptar Ismail Kadare u largua nga ne këtë të hënë. Ai ishte një nga ata për të cilët shkrimi është një luftë; ata që çdo fjalë u shkëputej nga heshtja, ata që çdo rresht rrezikon t'u shtohet minutave, ata që çdo roman kërcënon të jetë epitafi i karrierës së tyre. Kjo sepse jetoi dhe krijoi si njeri i lirë, në një vend që nuk ishte: Shqipëria Sovjetike e pasluftës, nën diktaturën e hekurt të Enver Hoxhës. 

Por zbulimi i letërsisë i hapi adoleshentit brigjet e një bote të re. Duke lexuar Servantesin, Homerin dhe Gogolin, ai ndërtoi rezistencën e tij intelektuale. Aq sa indoktrinimi i profesorëve të tij të letërsisë rrëshqiti dhe nuk u indoktrinua as në Universitetin e Tiranës si dhe në Institutin Gorki në Moskë, tempullin e letërsisë. Në vend që të bashkohej me radhët e “trupës elitare të realizmit socialist”, ai u bashkua me luftëtarët e rezistencës së stilit të lirisë. Romani i tij madhështor i vitit 1963, Gjenerali i ushtrisë së vdekur, u tolerua, sepse tema ishte shqetësuese, ëndrra e tij pengoi etiketat komuniste. Nga ana tjetër, Përbindëshi, në vitin 1965 dhe Dimri i vetmisë së madhe, në 1973, denoncuan shtypjen intelektuale të Tiranës së kohës. Dy herë i akuzuar për nxitje rebelimi, ai iu "dënua" me punë krahu në fshat. Pas Pallatit të Ëndrrave, në vitin 1981, u cilësua “armik i popullit”.

Pasi iu ndalua publikimi i veprave, ai vendosi të kërkojë azil politik. Kështu ai iu drejtua vendit që kishte qenë i pari që përktheu librat e tij, i pari që u bë i apasionuar pas punës së tij përtej kufijve të Shqipërisë. Me botuesin e tij, Claude Durand, kreun e Éditions Fayard, ai planifikoi një arratisje në Francë në vitin 1990, një tjetër goditje për murin e diktaturës në Tiranë. Largimi i tij solli në protestat e para studentore në më shumë se dyzet vjet diktaturë. Që atëherë, nga kryeqyteti i Francës, ai e ndau ekzistencën mes fjalëve dhe gjërave, njerëzve dhe vendeve.

Nga shëtitjet e tij në Tiranën e rizbuluar, nga kjo tryezë në kafenenë Rostand ku çdo mëngjes vendoste fletoren dhe stilolapsin, lindën tekste të përjetshme. Ato vazhdimisht na kujtojnë se si Evropa është kontinenti i së përbashkëtës, se si historia e saj është një histori e përbashkët. Presidenti i Republikës përshëndet një shpirt të lirë, i cili mori pjesë në këtë zgjim të madh të popullit që ngriti perden e hekurt dhe nderoi Francën duke e zgjedhur këtë vend për azil. Presidenti u drejton ngushëllimet e tij të përzemërta të dashurve, lexuesve të Kadaresë dhe popullit shqiptar.

Shkrimtari i madh Ismail Kadare i ka ndarë 30 vitet e fundit mes Shqipërisë dhe Francës, ku është nderuar me disa çmime. I fundit dhe më i rëndësishmi ishte çmimi i Oficerit të Lartë të Legjionit të Nderit, dhënë nga presidenti francez Emmanuel Macron, i cili e vlerësoi Kadarenë si "lajmëtar të lirisë".

Kadare është nominuar disa herë për çmimin Nobel në Letërsi, ndërsa veprat e tij janë përkthyer në 45 gjuhë të ndryshme të botës, duke e bërë atë shkrimtarin më të madh shqiptar që vendi ka pasur. /ZËRI

Joachim Röhm

Deutsche Welle: Sot erdhi lajmi për ndarjen nga jeta të shkrimtarit të famshëm të letrave shqipe Ismail Kadare, dhe njëkohësisht autorit tuaj më të rëndësishëm. Çfarë ndjenjash dhe kujtimesh ju solli ky lajm?

Joachim Röhm: Shumë, shumë të dhimbshme. Sepse e di, që ka ikur jo vetëm një shkrimtar i madh i kalibrit botëror, por edhe një figurë orientuese për të gjithë kombin shqiptar, i cili ka arsye për të qenë krenar me Kadarenë. Falë tij, Shqipëria mbeti e fokusuar drejt Europës gjatë tranzicionit nga komunizmi në një shoqëri të lirë. Humbja është e madhe, jo vetëm letrare. Kam shumë kujtime të vlefshme, prej mbi katër dekadash që e kam njohur personalisht, por ato nuk mund të përmblidhen në pak fjalë.

Si ishte marrëdhënia juaj personale me Kadarenë?

Joachim Röhm: Kemi pasur shumë takime gjatë këtyre dekadave, lexime, udhëtime letrare dhe konferenca në gjithë hapësirën gjermanishtfolëse. Në Shqipëri takoheshim gjithmonë, kur shkoja për vizitë ose në shtëpinë e tij, ose në kafenetë që i donte aq shumë. Mund të them se mes nesh ishte krijuar një marrëdhënie miqësore. Ndonjëherë nuk pajtohej me mendimet e mia, por me të mund të diskutoje për gjithçka. Si përkthyes vlerësoja mundësinë për ta pyetur gjithmonë, por ai asnjëherë nuk ndërhynte në punën time.

Nëse do të donim ta përshkruanim Ismail Kadarenë në bazë të personazheve të letërsisë së tij, kush do ta karakterizonte më së miri?

Joachim Röhm: Ah, mendoj se shumë nga personazhet kanë diçka prej tij. Por besoj se kjo vlen për pothuajse të gjithë shkrimtaret dhe shkrimtarët. Vepra më personale e tij është ndoshta "Aksidenti", por e di që raporti i tij me këtë libër më vonë ishte i dyzuar. Në gjermanisht nuk është përkthyer. Te personazhi i Besian Vorpsit nga "Prilli i thyer" gjen autorin në interesin e tij për traditat shqiptare. Te Rudian Stefa, në librin "E Penguara", sheh shkrimtarin që duhet të mbijetojë nën mullinjtë e regjimit. Por personaliteti shumë kompleks i Ismail Kadaresë nuk mund të gjendet i tëri në librat e tij. Dhe besoj se kjo nuk mund të pritet.

Cili libër i Kadaresë tregon më së miri sipas jush mjeshtërinë e penës së tij?

Joachim Röhm: Ismail Kadare pëlqente formën e shkurtër, dhe shumë vepra të tij tregojnë se sa mirë e zotëronte atë. Këtë e dëshmon më së miri vëllimi "Vjedhja e gjumit mbretëror". Romane si "Dimri i vetmisë së madhe" dhe "Koncert në fund të dimrit" tregojnë se ai e ndiente veten të sigurt edhe në forma më komplekse shkrimi.

Ju, si përkthyes, a keni një libër që e doni më së shumti?

Joachim Röhm: "Kronikë në gur". Ishte romani i parë i Kadaresë që kam përkthyer në gjermanisht (asokohe në shtëpinë botuese “Residenz" në Salzburg, Austri) dhe, sipas meje, është vepra e tij më intime dhe më e ngrohtë. Por edhe "Kamarja e turpit" është një libër, krejt ndryshe nga i pari, që më pëlqen shumë; po ashtu, personazhi i Gjorgut te "Prilli i thyer".

Ju e keni shoqëruar atë në shumë lexime në Gjermani. Çfarë pëlqenin lexuesit gjermanë më shumë te vepra e Kadaresë?

Joachim Röhm: Jo vetëm në Gjermani, por edhe në Austri dhe Zvicër, Kadareja kishte një audiencë relativisht të vogël, por besnike dhe të përkushtuar. Lexuesit gjermanë vlerësonin sesi Kadare ndriçonte ndërveprimin midis miteve dhe realitetit dhe e përdorte këtë për të zbuluar marrëdhëniet e pushtetit. Kjo mund të jetë njëra nga arsyet e pëlqimit. Por ndoshta edhe njëfarë ekzotizmi i tij nga këndvështrimi i këtushëm; ose edhe talenti i tij i veçantë si rrëfimtar.

Përkthimet tuaja të veprave të Kadaresë janë shumë të vlerësuara në Gjermani dhe ju keni fituar çmimin e njohur Jane Scatcherd për përkthyes. Kadare vetë nuk ka fituar një çmim të rëndësishëm letrar në Gjermani. Si e shpjegoni këtë?

Joachim Röhm: Në Gjermani nuk ka çmime letrare të krahasueshme me Man-Booker ose Princi i Asturias. Por, fakti që Kadare mund të jetë parë me dyshim nga disa figura të skenës letrare gjermane, ka të bëjë me debatin e këtushëm për përgjegjësinë e shkrimtarëve gjatë socializmit. Ky debat filloi në vitet '90 rreth figurës së shkrimtares Christa Wolf. U krijua një perceptim i padrejtë për Kadarenë dhe shumë kritikë letrarë, që më parë e lëvdonin atë, filluan ta kritikonin, megjithëse vepra e tij nuk kishte ndryshuar. Mendoj se shumica e tyre nuk e njihnin realitetin brutal të Shqipërisë, me të cilin duhej të përballeshin autorët shqiptarë, ndaj dhe besuan shumë lehtë në thashethemet nga skena letrare e përçarë shqiptare. Unë kam shkruar për këtë gjetkë. Gjithsesi, është e pamohueshme që debatet e atëhershme kanë lënë ende një shije të hidhur.

Shihni në letërsinë shqipe një pasardhëse ose një pasardhës të denjë, që mund ta zërë vendin e Kadaresë?

Joachim Röhm: Nuk besoj se shkrimtarët e mëdhenj mund të zëvendësohen ose duhet të zëvendësohen. Një Kafka i dytë? Vështirë të parafytyrohet. Është e qartë se Kadareja lë një boshllëk të madh. Por fakti, që letërsia shqipe është tani në gjendje jo fort të mirë, nuk ka të bëjë me Kadarenë. Ka arsye të tjera, të shmangshme dhe të pashmangshme. Përmirësime mund të arrihen, nëse shkrimtarët nuk e kthejnë kokën vetëm nga e kaluara, por fillojnë të merren seriozisht me realitetet e sotme, ashtu siç bënte Kadareja në kohën e tij.

Joachim Röhm, i lindur më 1947-n në Stuttgart, është përkthyesi më i rëndësishëm i veprave të Ismail Kadaresë në gjermanisht. Röhm është vlerësuar me çmimin Jane Scatcherd (Fondacioni Heinrich Maria Ledig-Rowohlt) dhe me çmimin Jusuf Vrioni për përkthyesit (Republika e Shqipërisë)./DW

Ismail Kadare

PRISHTINË- Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani ka vendosur që dita e nesërme, 3 korriku, të shpallet ditë zie shtetërore në ndërim të shkrimtarit Ismail Kadare. Edhe Shqipëria po ashtu e ka shpallur 2-3 korrikun ditë zie kombëtare, ndërsa flamuri është ulur në gjysmështizë në të gjitha institucionet në vend.

Nesër, pas homazheve që do të mbahen në Teatrin Kombëtar të Operas dhe Baletit, Kadare do të përcillet për në banesën e tij të fundit me nderime për kontributin e tij në letërsi. Për mbarëvajtjen e ceremonisë dhe homazheve është ngritur një komision i posaçëm, nën mbikqyrjen e kryeministrit Rama, pjesë e të cilit do të jenë 3 ministra, kryetari i bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj drejtori i policisë së shtetit, komandanti i Gardës por dhe përfaqësues të kabinetit kryeministror.

Po kështu, në orën 13:00, të 3 korrikut në nderim të tij do të ndërpritet çdo veprimtari dhe të mbahet një minutë heshtje. Radiotelevizioni Shqiptar, gjatë orëve të kryerjes së homazheve dhe ceremonialit shtetëror do të transmetojë muzikë funebre./ZËRI

Ismail Kadare dhe Bujar Hudhri

TIRANË- Botuesi dhe njëherësh miku i Ismail Kadaresë, Bujar Hudhri ka rrëfyer momentet e fundit të shkrimtarit, në urgjencën e QSUT-së, ku ishte dërguar pothuajse pa shenja jete.

Në një postim në “Facebook”, Hudhri shkruan se në mëngjesin e parë të këtij Korriku kur po nxitonin drejt spitalit me ambulancë e ndjente se diçka e pakthyeshme kishte ndodhur, që në apartamentin e shkrimtarit.

Në shkrimin e gjatë, Hudhri rrëfen përjetimet e leximit të paragrafit të fundit të dorëshkrimit të librit me kujtime të bashkëshortes së Kadaresë, Helenës, ku shkruhet se cili do të përcillte tjetrin nga kjo botë. 

Teksa sillte në mend rreshtat ku Kadareja ja kishte mbushur mendjen të shoqes se duhej të ikte i pari, Hudhri nuk e harron tronditjen e asaj dite pasi ishte hera e parë që lexonte kaq qartë fjalë për vdekjen e shkrimtarit të madh sa gati po e besonte vërtetë.

Ishte Korrik kur lexoi paragrafin e fundit të “Kohë e pamjaftueshme” dhe ishte po i njëjti muaj kur mësoi pas momentesh torturuese tek dera e urgjencës se gjithçka mbaroi: Kadare ndërroi jetë!

Postimi i plotë i Bujar Hudhrit:

Shumë vite më parë, kur lexova paragrafin e fundit të dorëshkrimit të librit me kujtime të Helenës “Kohë e pamjaftueshme”, ku shkruhej se cili do të përcillte tjetrin nga kjo botë, Kadareja ia kishte mbushur mendjen se duhej të ikte i pari. Duhej të mbetesha, shkruante Helena, njëfarë kohe pas tij, ashtu sikundër pas një darke të gëzueshme.

Nuk mund ta harroj tronditjen e asaj dite. Ishte edhe atëherë një ditë e nxehtë korriku si sot, e megjithatë ndjeva të më përfshinte trishtimi. Hera e parë që lexoja kaq qartë rreshta për vdekjen e Kadaresë sa gati po e besoja vërtet. Formova numrin e telefonit të Helenës. Me një ngut që duket se atë e la paksa të habitur iu luta të ma kalonte pak zotin Kadare t’i flisja. Hë, Bujar, ç’kemi, dëgjova zërin e tij. Ja, përfundova librin e Helenës dhe doja të të dëgjoja zërin. Dhe shtova: sa bukur, ta lexoj këtë paragraf dhe ndërkohë ne mund të flasim bashkë. E përfytyroj tani, kur do të ketë buzëqeshur, me gishtin te tëmthi kur të thoshte për ndokënd, ky është i lojtur. Nuk i duronte sentimentalizmat.

Por mëngjesin e parë të këtij korriku, për fat të keq, ndërsa nxitonim drejt spitalit me autoambulancë, e ndjeva vërtet se diçka e pakthyeshme kishte ndodhur qysh në apartamentin e tij, në rrugën “Ibrahim Rugova”. Minutat torturuese te dera e urgjencës, ecejaket e personelit në dhomë, rreth krevatit, pastaj heshtja e mjekëve. Gjithçka mbaroi. Një punonjëse me të bardha që afrohet dhe kërkon ta ndihmoj për të plotësuar skedën e vdekjes: emri, mbiemri, atësia, mëmësia, datëlindja, adresa…

Kam pasur një përfytyrim, qysh në fëmijërinë time, që shkrimtarët nuk janë banorë të kësaj toke. Gati tridhjetë vite me Kadarenë, kjo përshtypje, madje, është përforcuar. Ndërsa e prisja në Rinas kur zbriste nga avioni dhe pas një muaji e përcillja, edhe me sy, teksa avioni shndërrohej si një pikë e zezë në qiell. E përsëritur kaq herë, në dhjetëra vite, e përfytyroja vërtet si një zog të qiejve, siç thoshte për Lasgushin. Edhe tani kjo pamje nuk më largohet nga përfytyrimi dhe e kam të fiksuar përjetësisht në mendje.

Tani më shumë se kurrë, duke zënë vendin e tij në panteonin e letrave botërore. Ashtu siç shprehej vetë, për sivëllain e tij Martin Camaj: “Në tryezën e epërme, ku kanë zënë vend krenajat e letërsisë, nuk ngjiten zhurmat e vogla e as afrohen profilet e rëndomta. Atje ka përherë mirëkuptim e harmoni, ndaj e kremtja vazhdon përherë dhe ndriçimi i shandanëve nuk sos”.

Lamtumirë, mjeshtër!/ZËRI 

Ismail Kadare

TIRANË- Shqipëria do të mbajë dy ditë zie kombëtare për vdekjen e shkrimtarit të madh Ismail Kadare, ndërkohë që homazhet do të mbahet nesër (e mërkurë), në një ceremoni shtetërore. Flamujt në të gjitha institucionet shtetërore do të qëndrojnë për dy ditë të ulur në gjysmështizë, ndërkohë që e gjithë ceremonia do të monitorohet nga zyra e kryeministrit Edi Rama.

Për mbarëvajtjen e ceremonisë dhe homazheve është ngritur një komision i posaçëm, nën mbikqyrjen e kryeministrit Rama, pjesë e të cilit do të jenë 3 ministra, kryetari i bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj drejtori i policisë së shtetit, komandanti i Gardës por dhe përfaqësues të kabinetit kryeministror.

Përbërja e komisionit të posacëm shtetëror për ceremoninë e varrimit të Kadaresë

Do jetë nën mbikëqyrjen e Kryeministrit

-Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit - Blendi Gonxhe
- Ministri i Mbrojtjes - Niko Peleshi 
- Ministrin i Brendshëm - Taulant Balla 
- Kryetari i Bashkisë Tiranë - Erion Veliaj
- Drejtori i Protokollit të Shtetit
- Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Shtetit - Muhamet Rrumbullaku
- Komandanti i Gardës së Republikës së Shqipërisë
- Drejtori i Drejtorisë së Shërbimeve Qeveritare;
- Përfaqësues nga Kabineti i Kryeministrit
- Përfaqësues nga zyra e Shtypit të Kryeministrit.

Homazhet do të mbahen në ambientet e Teatrit Kombëtar të Operas, Baletit dhe Ansamblit Popullor, Tiranë, ditën e mërkurë, datë 3.7.2024, përkatësisht, nga ora 9:00 deri në orën 11:00, dhe nga ora 11:30 deri në orën 12:30.

Po kështu në orën 13:00, të 3 Korrikut në nderim të tij do të ndërpritet çdo veprimtari dhe të mbahet një minutë heshtje. Radiotelevizioni Shqiptar, gjatë orëve të kryerjes së homazheve dhe ceremonialit shtetëror do të transmetojë muzikë funebre.

Ngarkohet Protokolli i Shtetit që të krijojë dhe të drejtojë grupin e punës, përgjegjës për ndjekjen dhe zbatimin e masave organizative të homazheve dhe të ceremonialit shtetëror. Po kështu dhe shpenzimet e varrimit, të homazheve dhe të ceremonialit të përballohen nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit.

Kolosi i letrave shqipe Ismail Kadare ka mbyllur sytë në moshën 88-vjeçare. Shkrimtari i madh u shua në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, mëngjesin e të hënës (1 Korrik) në orën 08:50. Ai ka lënë pas dhjetra vepra, kryesisht në prozë, por edhe në poezi dhe përkthime. Në 30 vitet e fundit, jeta e Kadaresë ishte e ndarë mes Francës dhe Shqipërisë. Ismail Kadare ishte burim frymëzimi dhe për kinematografinë e tij. Personazhet e skalitura mjeshtërisht nga ai në librat që shkroi, u bënë pjesë të filmave shqiptarë.

Kadare lindi më 28 janar 1936 në Gjirokastër, ku përfundoi edhe arsimin e mesëm. Më 1958 mbaroi degën e Gjuhës e të Letërsisë në Universitetin e Tiranës. Më pas shkoi me studime në Moskë në Institutin e Letërsisë Botërore "Maksim Gorki". Si shkrimtar u shqua kryesisht për prozë, por kontributi i tij u shtri edhe në dramaturgji, poezi dhe përkthime. Veprat e tij janë përkthyer në rreth 45 gjuhë të ndryshme, duke qenë kështu përfaqësues kryesor i letërsisë shqipe nëpër botë.

Kur ishte 13 vjeç zbuloi Makbethin e Shekspirit, dhe kështu i lindi dashuria për letërsinë. Në këtë moshë shkroi tregimet e para të cilat i botoi te revista "Pionieri" në Tiranë. Në moshën 17-vjeçare shkroi dy poezi për Stalinin, gjë që sipas Malcolm, ndihmoi në botimin e librit të tij të parë në moshën 18-vjeçare, një përmbledhje poetike e titulluar “Frymëzime djaloshare”.

Vepra e parë e rëndësishme e Kadaresë është romani “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” (1963), që është një pikë kthese në prozën moderne shqiptare. Në prozën e tij, Kadare e vështron të shkuarën jo vetëm si histori qëndrese heroike, por si histori mbijetese të identitetit shqiptar. Më pas, pasuan romanet “Prilli i thyer”, “Kamarja e turpit”, “Pashallëqet e mëdha”, “Muzgu i perëndive të stepës”, “Vit i mbrapshtë”, “Shkaba”, “Spiritus”, “Hija”, “Pasardhësi”, ku vihen përballë vlerat e jetës dhe çmimi i vdekjes.

Romani “Kush e solli Doruntinën” (1979) u kujtoi bashkëvendësve ringjalljen, rilindjen, atë vlerë që gjendej në baladat e hershme të tyre dhe që mbante shenjën e humanizmit të Rilindjes Europiane. “Kronikë në gur” (1971) është romani i dytë i Kadaresë që trajton temën e luftës antifashiste, e parë me sytë e një fëmije tregohet si një lojë, ku palët shfaqen si në një teatër. Ndërkaq, romani “Kështjella” është quajtur “roman historik”, por dhe “roman i heroit të papranishëm”.

Nocioni i kështjellës është i pranishëm edhe te “Prilli i thyer” (kulla e ngujimit); te “Krushqit janë të ngrirë”, te “Ndërtimi i piramidës së Keopsit”, te “Piramida”. Në të kundërtën, nocioni i urës gjendet tek “Ura me tri harqe”, “Jeta, loja dhe vdekja e Lul Mazrekut”, “Kushëriri i engjëjve”. Romani “Dimri i madh” (1977) është varianti i ripunuar i veprës “Dimri i vetmisë së madhe”, që u botua më 1973, në të cilin trajtohet tema e konfliktit me sovjetikët.

Romani tjetër “Koncert në fund të dimrit”(1987), trajtoin temën e konfliktit me kinezët. Romani “Nëpunësi i pallatit të ëndrrave” (1979) përfaqëson veprën më problematike dhe më mospajtuese të Kadaresë me realizmin socialist Thelbi i romanit është alegoria politike antitotalitariste, duke marrë shkas prej mënyrës së funksionimit të ish-Perandorisë Osmane.

Në vitin 1992, Kadare u vlerësua me Prix Mondial Cino Del Duca. Në vitin 2005 fitoi çmimin "Man Booker Prize" i nominuar krahas nobelistëve Günter Grass, Garbiel Garcia Marquez, Kenzaburo Oe etj.

Në vitin 2009 u nderua me çmimin spanjoll Princi i Asturias për Artet, në 2010-n, u nderua në Itali me çmimin Lerici Pea. Ismail Kadare është dekoruar nga institucioni i Presidentit të Republikës së Shqipërisë me Urdhrin “Nderi i Kombit” dhe nga shteti francez me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”. Ai është shkrimtari i vetëm shqiptar që është kandiduar pesë për të fituar çmimin Nobel në Letërsi. Kadare la pas bashkëshorten e tij, shkrimtaren Helena Kadare, dhe dy vajzat, Gresa e Besiana. /ZËRI