AZI- Deti Kaspik është trupi më i madh i ujit në brendësi në botë, i përshkruar shpesh si liqeni më i madh në botë, po "vdes". Aktivistët e klimës si Azamat Sarsenbayev nga Aktau, Kazakistani dhe fotografi Khasayar Javanmardi nga rajoni tregojnë se tani po dëshmojnë sesi peisazhi që dikur admironin, tani po ndryshon në mënyrë dramatike.
"Është shumë e vështirë për t'u parë,"-tha Sarsenbayev, duke iu referuar faktit sesi deti Kaspik po zhduket nga brigjet e Kazakistanit. E ardhmja është e frikshme, nxehja e ujit, ndotja, por edhe përkeqësimi i krizës klimatike po përshpejtojnë uljen e nivelit të tij. Ekspertët si Matthias Prange nga Universiteti i Bremenit paralajmërojnë se rënia e nivelit të tij mund të arrijë 8 deri në 18 metra deri në fund të shekullit, ndërsa studime të tjera tregojnë një rënie të mundshme deri në 30 metra.
Një foto ajrore e pjesës veriore të Detit Kaspik më 20 shtator 2006 dhe një imazh i të njëjtit vend më 19 shtator 2022
PARA
PAS
I ushqyer nga 130 lumenj, Deti Kaspik është 80% i varur nga lumi Vollga. Por me mbi 40 diga të ndërtuara në Rusi dhe një rritje të pritshme të avullimit për shkak të ndryshimeve klimatike, sasia e ujit që arrin në Kaspik është ulur në mënyrë dramatike.
"Situata është kërcënuese për të gjithë rajonin,"-tha Vali Kaleji, një ekspert.
Shkatërrimi i mjedisit ka pasoja edhe për ekonominë dhe gjeopolitikën. Pesë shtetet që "ujitin" Kaspikun – Kazakistani, Irani, Azerbajxhani, Rusia dhe Turkmenistani – mbështeten në det për peshkim, bujqësi, turizëm dhe furnizim me ujë. Në të njëjtën kohë, rajoni është i pasur me depozita nafte dhe gazi. Nëse nivelet e deteve vazhdojnë të bien, vendet mund ta gjejnë veten duke konkurruar për burime të pakta, duke krijuar tensione të reja.
Rënia e nivelit të ujit ndikon edhe në biodiversitetin e veçantë të Detit Kaspik. Specie të tilla si blija e egër, burimi i 90% të prodhimit botëror të havjarit, si dhe foka e Kaspikut jetojnë ekskluzivisht në këtë det.
"Izolimi i tij gjatë miliona viteve ka krijuar specie unike,"*tha biologu Mark ëessling. Në të njëjtën kohë, ndotja dhe peshkimi i tepërt po i kërcënojnë këto specie të rralla me zhdukje.
Reflektimi për statusin e Kaspikut vjen në një kohë kur rajoni është në qendër të vëmendjes, pasi COP29, konferenca vjetore e OKB-së për ndryshimet klimatike, zhvillohet në Baku, Azerbajxhan, muajin e ardhshëm. Megjithatë, pavarësisht thirrjeve për masa mbrojtëse, vende si Azerbajxhani vazhdojnë të planifikojnë të zgjerojnë prodhimin e karburanteve fosile, duke kontribuar në përkeqësimin e krizës klimatike.
Në Kazakistan, Sarsenbayev vazhdon të dokumentojë gjendjen e detit, duke u përpjekur të ndërgjegjësojë publikun përmes imazheve që nxjerrin në pah bukurinë, por edhe shkatërrimin që i kanoset Kaspikut./ZËRI
