BERLIN- Për herë të katërt në historinë e re pas Luftës së Dytë Botërore, në Gjermani po mbahen zgjedhje të parakohshme parlamentare. Sistemi politik, i cili është sinonim i stabilitetit dhe ku dy parti të mëdha dhe dy parti pak më të vogla janë alternuar në pushtet për dekada, u trondit nga rënia e qeverisë Olaf Scholz në fund të vitit 2024.
Vetë qeveria e Scholz ishte historike - pas gjysmë shekulli, ajo përfshinte tre parti, në vend të dy tradicionaleve: Social Demokratët, të Gjelbërit dhe Liberalët.
Edhe pse arsyet e rënies së qeverisë kishin të bënin kryesisht me atë se çfarë do të kursente shteti dhe ku do të shpenzonte, fushata zgjedhore ishte krejtësisht ndryshe. Tema e refugjatëve në Gjermani, migrimi i kontrolluar dhe i pakontrolluar, madje edhe frika nga të huajt, i kaloi të gjitha shqetësimet e tjera. Gjermania nuk ka përjetuar kurrë një situatë ku të mos ishte e mundur të formohej një qeveri pas zgjedhjeve pasi partitë kanë gjetur gjithmonë gjuhën e përbashkët.
Më shumë se 59 milionë qytetarë gjermanë do të zgjedhin 630 anëtarë të parlamentit në 23 shkurt, të cilët do të shërbejnë për një mandat 4-vjeçar dhe do të ngarkohen të zgjedhin një kancelar dhe qeveri të re, e cila do të kërkojë 316 vota.
'Semafori' i prishur
Në 4 vitet e fundit, Gjermania është qeverisur për herë të parë në histori nga një koalicion i ashtuquajtur "semafor". Ai u emërua sipas ngjyrave të partive që e përbënin: e kuqe (Social Demokratë), e Verdha (Liberale) dhe e Gjelbër (të Gjelbër).
Mosmarrëveshjet mbi shpenzimet dhe ekonominë kulmuan në nëntor dhe dhjetor 2024, kështu që kancelari Scholz fillimisht shkarkoi Christian Lindner, kreun e Liberalëve dhe Ministrin e Financave, gjë që nënkuptonte edhe humbjen e shumicës së qeverisë në Bundestag. Pavarësisht se mandati i tij përfundon herët, Olaf Scholz është sërish kandidati i Partisë Social Demokrate të Gjermanisë (SPD) për kancelar.
Nga një poster i SPD-së me ngjyrat e flamurit gjerman, Scholz bën thirrje për stabilitet në vend që do të garantonte pensione të qëndrueshme dhe drejtësi sociale. Socialdemokratët thonë se e kuptojnë rëndësinë e punëtorëve të huaj për ekonominë gjermane, por në të njëjtën kohë ata avokojnë për kontroll më të rreptë të migracionit, kryesisht në kufijtë e jashtëm të Bashkimit Evropian.
Të Gjelbrit u kthyen në pushtet në vitin 2021 pas një ndërprerjeje 16-vjeçare me rezultatin më të mirë në historinë e partisë dhe Robert Habek, Ministër i Ekonomisë dhe Ministrja e Jashtme Annalena Berbock luajtën një rol të rëndësishëm në qeverinë e Scholz. Habek është edhe kandidati i të Gjelbërve për kancelarin e ardhshëm të Gjermanisë, si një mesazh nga partia se kërkon investime më aktive në ekonomi, por edhe reformë në kufijtë e borxhit të shtetit.
Partia Liberale Demokratike e Lirë (FDP) ishte anëtari më i vogël i treshes qeverisëse, por ishin ata që rrëzuan qeverinë dhe çuan në zgjedhje të parakohshme.
Lideri liberal, Christian Lindner, kandidati i FDP-së për kancelar gjerman, ndërkohë e ka afruar më tej partinë me konservatorët e opozitës, pasi liberalët votuan pro propozimet e CDU-së për të kufizuar emigrimin. Në programin e saj elektoral, kjo parti tradicionalisht avokon uljen e rolit të shtetit në ekonomi dhe uljen e taksave, gjë që çoi në konflikte në qeverinë e mëparshme.
(I) kolonat pajtuese të opozitës
Unioni Kristian Demokrat (CDU) u hodh në opozitë nga pensionimi politik i Angela Merkelit dhe shumë më konservatori Friedrich Merz. Merz, kandidati i partisë për kancelar në zgjedhjet aktuale, e ka transformuar CDU-në në një parti me pikëpamje më konservatore, duke kulmuar me një votim të përbashkët me të djathtën ekstreme për çështjen e kufizimit të emigracionit dhe forcimit të kontrolleve të kufirit shtetëror.
Duke lëvizur partinë në të djathtë, politikat e Merz reflektohen në shpenzime më të mëdha për ushtrinë, ndryshime në sistemin e përfitimeve sociale për të papunët dhe një kthim në energjinë bërthamore. Në vend të CDU-së në Bavari kandidon partia simotër, Unioni Kristian Social (CSU), dhe kreu i saj Markus Söder po flet para zgjedhjeve për pamundësinë e bashkëpunimit me Partinë e Gjelbër në një qeveri të re të mundshme.
Alternativa për Gjermaninë (AfD) është partia më e re, por edhe më radikale nga partitë kryesore gjermane – ajo u themelua në vitin 2013 si një kundërshtar i zëshëm i integrimit evropian dhe konceptit të Bashkimit Evropian. Partia dëshiron që Gjermania të largohet nga Bashkimi Evropian, të shfuqizojë euron, të ndalojë pothuajse plotësisht të drejtat e abortit, të heqë sanksionet ndaj Rusisë, të vendosë kontrolle kufitare dhe mundësinë e ndalimit dhe kapjes së emigrantëve në kufi.
Radikalizmi i partisë arriti kulmin me krijimin e fletëpalosjeve zgjedhore që ngjanin me biletat e avionit me një drejtim nga Gjermania, të cilat u futën në kutitë postare të votuesve. Alice Weidel, kandidatja e AfD-së për kancelare të Gjermanisë, u mbështet edhe nga Elon Musk, një bashkëpunëtor i ngushtë i Donald Trump; pronar i kompanisë Tesla, si dhe i rrjetit X.
Çfarë diskutoi Musk me kreun e partisë gjermane të ekstremit të djathtë?
Partia e Majtë është një pasardhëse e largët e partisë komuniste që sundoi Gjermaninë Lindore në periudhën e pas Luftës së Dytë Botërore. Që nga zgjedhjet e mëparshme, partia është copëtuar nga grupi i drejtuar nga Sarah Wagenknecht dhe dallimet me këtë grup po bëhen gjithnjë e më të dukshme.
Në këto zgjedhje, e majta avokon edhe çështjet e drejtësisë sociale, kufizimet e qirave, heqjen e tatimit mbi vlerën e shtuar për ushqimet bazë dhe transportin, uljen e taksave për pagat minimale, vendosjen e pensionit minimal, por edhe ruajtjen e të drejtës për migrim. Kjo parti ka dy kandidatë për të udhëhequr qeverinë gjermane: Heidi Reicheneck dhe Jan van Aken.
Aleanca Sarah Wagenknecht (BSV) është një parti që u formua në periudhën që nga zgjedhjet e mëparshme dhe është e vetmja në Gjermani që mban emrin e liderit dhe themeluesit të saj. Ashtu si e majta nga e cila doli, partia mbron një politikë të drejtësisë sociale. Megjithatë, ajo mori nga konservatorët konceptin e forcimit të shtetit-komb, duke refuzuar gjuhën neutrale gjinore dhe politikat e identitetit gjinor, si dhe rritjen e kontrollit të migracionit dhe ndalimin e mbështetjes ushtarake për Ukrainën dhe Izraelin.
Kombinimet paszgjedhore
Një qeveri e ndërlikuar që nuk arriti të përfundojë mandatin e saj mund të pasohet nga një koalicion po aq kompleks. Të gjitha sondazhet parazgjedhore i japin një avantazh bindës koalicionit CDU dhe CSU: sipas parashikimeve më optimiste, konservatorët mund të fitojnë deri në një të tretën e votave dhe kështu të kenë iniciativën në negociatat e qeverisë dhe kancelarinë për Friedrich Merz.
Pavarësisht se votoi në mënyrë identike me AfD-në për çështjet e emigrantëve, Merz shprehet qartë se nuk dëshiron një koalicion të ardhshëm me të djathtët, gjë që e lë këtë parti sërish në opozitë. CDU ka shumë të ngjarë të kërkojë partnerë tek socialdemokratët dhe/ose të gjelbërt.
Dallimet ideologjike të konservatorëve me të dy partnerët e mundshëm tashmë lënë të kuptohet për një jetë të trazuar politike në mandatin e ardhshëm. Liberalët presin në periferi një shans për të hyrë në pushtet, të paktën si një faktor i vogël, nëse jo një faktor vendimtar, por sfida e tyre e parë është të arrijnë edhe të kalojnë pragun elektoral. Për të formuar një qeveri që nuk përfshin konservatorët, është e nevojshme që të ndodhin ndryshime pothuajse të pabesueshme në krahasim me rezultatet e sondazheve parazgjedhore.
Ndarjet e ndërlikuara në politikën gjermane, për herë të parë, mund të çojnë në një situatë ku partitë nuk mund të bien dakord për shumicën e kërkuar. Në këtë rast, zgjedhjet e reja mund të pasojnë pas disa muajsh, në një vend që nuk ka pasur kurrë dy cikle zgjedhore në një vit.
Një parlament që është tkurrur
Mbledhja jubilare, e 20-të e Bundestagut, parlamenti gjerman, i cili u zgjodh në vitin 2021, ishte një nga më të mëdhenjtë në botë. Zgjedhja e 736 deputetëve 4 vite më parë ishte pasojë e rritjes së vazhdueshme të numrit të deputetëve për shkak të sistemit të komplikuar të votimit. Çdo votues në Gjermani ka dy vota në një fletë votimi.
Gjysma e majtë përmban emrat e kandidatëve të veçantë për çdo zonë zgjedhore, ndërsa gjysma e djathtë përmban emrat e partive që konkurrojnë në krahinën e votuesve. Për të hyrë në Bundestag, është e rëndësishme që partitë të fitojnë më shumë se pesë për qind të votave.
Shumë gjermanë kanë hedhur tashmë votat e tyre, pasi është e mundur të regjistrohen për të votuar me postë, edhe nëse janë në shtëpi ditën e zgjedhjeve. Në ditën e zgjedhjeve, më 23 shkurt, qendrat e votimit do të jenë të hapura nga ora 08:00 deri në 18:00. Rezultatet e exit poll-eve të zhvilluara në qendrat e votimit do të shpallen menjëherë pas mbylljes së qendrave të votimit, ndërsa parashikimet e para zyrtare të rezultateve priten gjatë natës së zgjedhjeve./ZËRI
