STRASBURG - “Ajo që ndjeva ishte frika,”- thotë Claudia Duarte Agostinho teksa kujton valën ekstreme të të nxehtit dhe zjarret që përfshinë Portugalinë në vitin 2017 dhe vranë më shumë se 100 njerëz.
"Zjarret më bënë vërtet të shqetësuar se çfarë të ardhme do të kisha."
Claudia, 24 vjeçe, vëllai i saj Martinm, 20 dhe motra e saj Mariana, 11 vjeçe, janë në mesin e gjashtë të rinjve portugez që kanë ngritur një padi kundër 32 qeverive, duke përfshirë të gjitha vendet anëtare të BE-së, Britaninë e Madhe, Norvegjinë, Rusinë, Zvicrën dhe Turqinë. Ata akuzojnë vendet për veprim të pamjaftueshëm mbi ndryshimet klimatike dhe dështimin për të reduktuar emetimet e tyre të gazit serrë, aq sa për të shkatërruar objektivin e Marrëveshjes së Parisit për kufizimin e ngrohjes globale në 1.5C.
Çështja është e para e këtij lloji që depozitohet në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ) në Strasburg. Nëse është i suksesshëm, mund të ketë pasoja ligjërisht të detyrueshme për qeveritë e përfshira. Seanca e parë për këtë rast pritet të mërkurën.
Nga mosha 11 deri në 24 vjeç, gjashtë pretenduesit argumentojnë se zjarret në pyje që kanë ndodhur në Portugali çdo vit që nga viti 2017 janë rezultat i drejtpërdrejtë i ngrohjes globale. Ata pretendojnë se të drejtat e tyre themelore të njeriut – duke përfshirë të drejtën për jetën, privatësinë, jetën familjare dhe për të qenë të lirë nga diskriminimi – po shkelen për shkak të hezitimit të qeverive për të luftuar ndryshimet klimatike.
Ata thonë se tashmë kanë përjetuar ndikime të rëndësishme, veçanërisht për shkak të temperaturave ekstreme në Portugali që i detyrojnë ata të kalojnë kohë brenda dhe kufizojnë aftësinë e tyre për të fjetur, përqendruar ose për të shëtitur në kohë të lirë. Disa gjithashtu vuajnë nga eko-ankthi, alergjitë dhe kushtet e frymëmarrjes duke përfshirë astmën.
Asnjë nga aplikantët e rinj nuk kërkon kompensim financiar.
“Dua një botë të gjelbër pa ndotje, dua të jem e shëndetshme. Unë jam në këtë rast sepse jam shumë i shqetësuar për të ardhmen time. Kam frikë se si do të duket vendi ku jetojmë,”- thotë Mariana 11-vjeçare.
Claudia thotë se Mariana ende frikësohet kur dëgjon helikopterët që fluturojnë sipër, të cilët i kujtojnë asaj zjarrfikësit në vitin 2017, kur më shumë se 50 000 hektarë (78 milje katrore, 202 km katror) pyll u shkatërruan dhe hiri nga zjarret po binte.
“Mendoj se është vërtet e mahnitshme që Mariana të përfshihet në këtë rast, të ketë një ndërgjegje të tillë në moshën e saj. Por është gjithashtu shumë shqetësuese: Pse duhet të mendojë për këto gjëra? Ajo duhet të luajë me miqtë e saj dhe të kërcejë me videot e TikTok."
Avokatët që përfaqësojnë gjashtë pretenduesit e rinj pritet të argumentojnë në gjykatë se politikat aktuale të 32 qeverive po e çojnë botën në rrugën e ngrohjes globale deri 3 gradë Celsius deri në fund të shekullit.
"Është ngrohje katastrofike," thotë Gearóid Ó Cuinn, drejtor i Rrjetit Global të Veprimit Ligjor (GLAN) që po mbështet aplikantët.
"Pa veprime urgjente nga qeveritë, të rinjtë aplikantë të përfshirë në këtë rast përballen me temperatura ekstreme të padurueshme të të nxehtit, që do të dëmtojnë shëndetin dhe mirëqenien e tyre. Ne e dimë se qeveritë kanë fuqi të bëjnë shumë më tepër për ta ndaluar këtë, por ata janë duke zgjedhur të mos veprojë”, thotë ai.
Një studim i Lancet i vitit 2021 zbuloi se ankthi klimatik dhe pakënaqësia me politikat e qeverive ndaj ndryshimeve klimatike ishin të përhapura te fëmijët dhe të rinjtë në të gjithë botën dhe ndikuan në jetën e tyre të përditshme.
Bazuar në një sondazh me 10 000 fëmijë dhe të rinj të moshës 16-25 vjeç në 10 vende në të gjithë botën, studimi sugjeroi se një dështim i perceptuar nga qeveritë për t'iu përgjigjur krizës klimatike u shoqërua me shqetësim në rritje.
Në përgjigje të veçanta dhe të përbashkëta për këtë çështje, qeveritë argumentojnë se pretenduesit nuk kanë vërtetuar mjaftueshëm se ata kanë vuajtur si pasojë e drejtpërdrejtë e ndryshimeve klimatike ose zjarreve portugeze.
Ata pretendojnë se nuk ka prova që tregojnë se ndryshimet klimatike përbëjnë një rrezik të menjëhershëm për jetën ose shëndetin e njeriut, dhe gjithashtu argumentojnë se politika klimatike është përtej fushëveprimit të juridiksionit të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
"Këta gjashtë të rinj nga Portugalia, të cilët janë individë të zakonshëm të shqetësuar për të ardhmen e tyre, do të përballen me 32 ekipe ligjore, qindra avokatë që përfaqësojnë qeveritë, mosveprimi i të cilave tashmë po i dëmton ata," thotë Gearóid Ó Cuinn.
"Pra, ky është një rast i vërtetë David vs Goliath që po kërkon një ndryshim strukturor për të na vënë në një rrugë shumë më të mirë për sa i përket të ardhmes sonë."
Komisionerja e Këshillit të Evropës për të Drejtat e Njeriut, Dunja Mijatovic, e cila ndërhyri në këtë rast si palë e tretë, thotë se rasti ka potencialin të përcaktojë sesi shtetet i trajtojnë çështjet klimatike dhe të drejtat e njeriut.
"Është në fakt një alarm për shtetet anëtare, për organizatat ndërkombëtare, për të gjithë ne që kemi një shans të veçantë për të treguar se ne kujdesemi dhe se nuk janë vetëm fjalë në letër. Nuk është thjesht të shënosh një kuti dhe të thuash se jemi pro për këtë apo atë rezolutë. Ka të bëjë me ndryshimin e politikave tona”, tha ajo për BBC.
Vendimi i GJEDNJ do të detyronte ligjërisht 32 qeveritë të rrisin veprimet e tyre klimatike duke reduktuar emetimet e gazeve serrë dhe duke hequr gradualisht karburantet fosile.
Kjo do të ndikonte gjithashtu në gjykatat vendase që kanë kërkuar udhëzime nga GJEDNJ për rastet që lidhen me ndryshimet klimatike. Vendimi pritet pas nëntë deri në 18 muajsh.
Claudia thotë se shpesh mendon nëse duhet të ketë fëmijë në të ardhmen, duke vënë në pikëpyetje gjendjen e botës në të cilën do të jetonin.
"Por fitorja në këtë rast do të thoshte se më në fund do të kishte shpresë. Do të thotë që njerëzit me të vërtetë po na dëgjojnë dhe se janë po aq të shqetësuar sa ne dhe se qeveritë do të duhet të marrin masa për të bërë diçka. Do të ishte e mahnitshme për gjithçka - për ankthin tonë, për të ardhmen tonë. Shumë gjëra mund të pasojnë pas kësaj."/Zëri.ai/
