TEHERAN- Sulmet gjithëpërfshirëse të Izraelit ndaj Iranit, të parat me një intensitet dhe sukses të tillë në historinë e gjatë të rivalitetit dhe urrejtjes së pashuar midis dy vendeve, sjellin në pah një tjetër front lufte - të tretin me radhë pas Gazës dhe Libanit - në Lindjen e Mesme. Tel Avivi dhe Benjamin Netanyahu nuk u fshehën për asnjë moment se objektivi ishte Irani. Me një veprim simbolik - të premten edhe pse një ditë lutjeje për myslimanët - goditi duke lëshuar qindra avionë luftarakë nga bazat e tyre me një saktësi që nuk tregon planifikim ushtarak të thjeshtë, por një operacion që tejkalon në organizim edhe sulmet me dronë në Liban kundër anëtarëve të Hezbollahut.
Roli kyç i Mossadit dhe Iranit të fjetur
Izraeli, duke publikuar pamje specifike disa orë pas sulmeve të para në tokën iraniane, e bëri absolutisht të qartë dhe nuk i la asgjë imagjinatës në lidhje me mënyrën se si veproi. Tel Avivi njoftoi median se ky operacion kërkoi shumë muaj organizimi, pasi nuk kishte një qëllim të vetëm, por shumë faza të ndryshme.
Si i zunë në gjumë izraelitët mullahët e Teheranit - Roli i Mossadit
Zyrtarët e inteligjencës izraelite duket se e kanë organizuar këtë operacion kompleks për disa muaj, madje dhe me bashkëpunim të brendshëm. Izraeli, pavarësisht masave nga regjimi teokratik, jo vetëm që arriti ta godiste përsëri Iranin, por këtë herë goditi objektiva ushtarake, qendrat e programit bërthamor të Teheranit dhe vrau një numër shkencëtarësh kyç për zhvillimin e një arme bërthamore. Në më pak se 11 orë, Tel Avivi arriti të bënte një sulm në zemër të labirintit të Iranit dhe të arrinte diçka që askush nuk e kishte provuar ose arritur më parë.
Ku goditën avionët luftarakë izraelitë?
Në Teheran
Në Natanz, ku ndodhën shpërthime në uzinën kryesore të pasurimit të uraniumit.
Në Tabriz, ku u raportuan shpërthime pranë një qendre kërkimore bërthamore dhe dy bazave ushtarake.
Në Isfahan, në jug të Teheranit.
Në Arak, në jugperëndim të Teheranit.
Në Kermanshah, në perëndim të Teheranit, ku u godit një depo nëntokësore e raketave balistike, pranë kufirit me Irakun.
Natanz
Rreth 225 kilometra në jug të Teheranit, Natanz konsiderohet qendra kryesore e pasurimit të uraniumit në Iran dhe ishte një nga objektivat kryesore të sulmeve izraelite. Dëmi duket të jetë i rëndë. Objekti është pjesërisht nëntokësor dhe është përforcuar së fundmi. Ai strehon një gamë të gjerë centrifugash të përparuara, duke përfshirë modelet më moderne, të përdorura për të prodhuar uranium shumë të pasur. Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) , pothuajse 14,000 centrifuga veprojnë, ndërsa mijëra të tjera janë të instaluara, por joaktive. Rafael Grossi, kreu i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), konfirmoi të premten e kaluar se Natanz u godit, por tha se deri më tani nuk është zbuluar asnjë rrjedhje rrezatimi. Ai dënoi çdo sulm ndaj objekteve bërthamore, siç kishte bërë në rastin e Ukrainës, duke i përshkruar ato si jashtëzakonisht të rrezikshme.
Fordow, objekti bërthamor më i mbrojtur i Iranit, ndodhet pranë qytetit të shenjtë të Qom, thellë në një mal - rreth 800 metra i thellë - për ta mbrojtur atë nga sulmet ajrore. Nuk ka prova që Izraeli është përpjekur ta godasë. Për ta bërë këtë do të duhej përdorimi i përsëritur i "shkatërruesve të bunkerëve", diçka që shumica e analistëve e besojnë të pamundur pa mbështetjen e drejtpërdrejtë të SHBA-së. Fordow operoi fshehurazi derisa u ekspozua në vitin 2009. Aty strehohen centrifugat më të përparuara të Iranit, kritike për prodhimin e uraniumit të pasuruar deri në 60%. Është vlerësuar se objekti përmban afërsisht 3,000 centrifuga, shumica e të cilave janë të teknologjisë së fundit.
Parchin është një kompleks ushtarak në juglindje të Teheranit, ku Irani ka kryer teste të eksplozivëve me rendiment të lartë që mund të shërbejnë si detonatorë për kokat bërthamore. Shumë ekspertë besojnë se Irani e ka përdorur më parë vendin për aktivitete që lidhen me shndërrimin e uraniumit. Irani ka mohuar çdo aktivitet të tillë, por gjithashtu ka refuzuar qasjen e kërkuar në mënyrë të përsëritur nga IAEA.
Bushehr është i vetmi termocentral bërthamor në funksionak i Iranit. Ai ndodhet në bregdetin e Gjirit Persik dhe përdor karburant rus.
Humbja më e madhe e Teheranit
Hossein Salami, kreu i Gardës Revolucionare famëkeqe, u vra. Salami ishte ndoshta njeriu më i rëndësishëm dhe më i fuqishëm në Iran pas udhëheqësit fetar të vendit. Ai u ekzekutua edhe pse mori masa jashtëzakonisht të rrepta sigurie. Hossein Salami ishte i njohur për qëndrimin e tij të ashpër kundër Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara. Që nga vitet 2000, ai kishte qenë shënjestër e sanksioneve nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së dhe qeveria e SHBA-së. Këshilli i Sigurimit ishte i pari që vendosi sanksione ndaj tij në dhjetor 2006 për përfshirjen e tij në programin e raketave balistike të Iranit. Qeveria amerikane ndoqi shembullin e OKB-së, duke vendosur sanksione në tetor 2007. Bashkimi Evropian në prill 2021 vendosi gjithashtu sanksione ndaj Salamit, së bashku me shtatë zyrtarë të tjerë iranianë. Në prill dhe tetor 2024, kur Irani nisi për herë të parë një sulm ndaj Izraelit duke lëshuar mbi 300 dronë dhe raketa, Salami ishte njeriu që planifikoi dhe zbatoi çdo detaj.
Çfarë është Garda Revolucionare?
Korpusi i Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) u themelua 40 vjet më parë nga udhëheqësi suprem i Iranit për të mbrojtur regjimin islamik dhe si një kundërpeshë ndaj forcave të armatosura tradicionale, të cilat regjimi i konsideronte të pabesueshme. Me më shumë se 190,000 anëtarë aktivë dhe forcat e veta tokësore, detare dhe ajrore, Garda është një nga strukturat politiko-ushtarake më të fuqishme dhe në të njëjtën kohë, më të errëta të Iranit. Ndryshe nga ushtria, e cila ka për qëllim të mbrojë integritetin territorial të vendit, Garda ka për detyrë të mbrojë vetë regjimin. Duke raportuar drejtpërdrejt te udhëheqësi suprem, ato nuk i nënshtrohen asnjë kontrolli nga institucionet e tjera shtetërore. Ato kontrollojnë armët strategjike të Iranit dhe forcën paramilitare Basij, e cila është përdorur vazhdimisht për të shtypur protestat e brendshme.
Garda gjithashtu menaxhon rreth një të tretën e ekonomisë iraniane përmes degëve dhe organizatave dhe numëron miliarda dollarë në kontrata ndërtimi dhe infrastrukture. Në rajon, ato ushtrojnë ndikim duke ofruar fonde, armë, ekspertizë, trajnime dhe mbështetje strategjike për regjimet miqësore dhe grupet e armatosura.
Regjimi që po "anohet" në mënyrë të rrezikshme
Sulmet e Izraelit, përtej ndikimit të tyre thelbësor, synojnë të sjellin rrëzimin e regjimit iranian. Nuk është rastësi që dy herë gjatë vitit të kaluar, kryeministri izraelit, duke iu drejtuar popullit të Iranit në anglisht duke i bërë thirrje për kryengritje. Tel Avivi synon shpërbërjen e plotë të sistemit në Iran. Nuk është ekzagjerim të pretendosh se po përpiqet të jetë faktori X në rrëzimin e Ajatollahëve, duke marrë si shembull rrëzimin e Bashar al-Assadit në fund të vitit të kaluar.
Megjithatë, që Netanyahu dhe Izraeli të kenë sukses, superioriteti i tyre ushtarak dhe i spiunazhit ndaj Teheranit nuk është i mjaftueshëm, por kërkohet edhe pjesëmarrja masive popullore që do të çojë në përmbysjen e një regjimi që ka ekzistuar për më shumë se 45 vjet.
Ç'ndodh nëse Ngushtica e Hormuzit mbyllet?
Një kundërsulm i mundshëm iranian që synon të ushtrojë presion të përgjithshëm global mund të ketë pasoja të menjëhershme dhe të gjera ekonomike si në nivel lokal ashtu edhe në atë global. Parametri kryesor i këtyre pasojave lidhet me sigurinë energjetike dhe luhatjet e çmimit të naftës. Irani, megjithëse është nën sanksione të ashpra ndërkombëtare, mbetet një lojtar i rëndësishëm në hartën globale të energjisë, kryesisht për shkak të vendndodhjes së tij gjeografike në Gjirin Persik dhe aftësisë së tij për të kontrolluar aksesin në Ngushticën e Hormuzit, pasi afërsisht 20% e trafikut detar të naftës në botë kalon nëpër këtë pikë strategjike. Në rast të një kundërsulmi, Irani mund të kërcënojë ose kufizojë kalimin, duke shkaktuar një rritje të ndjeshme të çmimeve të naftës dhe duke krijuar presione me anë të inflacionit në nivel ndërkombëtar.
Në të njëjtën kohë, një veprim i tillë do të ushtronte presion përtej Perëndimit dhe mbi aleatët - ose më saktë mbi klientët kryesorë të energjisë të Teheranit - dhe në veçanti mbi Kinën, e cila, pavarësisht qëndrimit të saj, mbetet nën presion edhe nga tarifat amerikane dhe lufta ekonomike që Donald Trump shpalli kundër Pekinit prillin e kaluar. Çmimet e aksioneve kanë tendencë të bien, ndërsa kërkesa për arin dhe obligacionet qeveritare - kryesisht ato amerikane - rritet. Në të njëjtën kohë, ekonomitë që varen shumë nga importet e energjisë, të tilla si ato të Evropës dhe Azisë Lindore, rrezikojnë t'i nënshtrohen presioneve të forta si në aspektin e kostove të prodhimit ashtu edhe të çmimeve të konsumit./ZËRI
