Çfarë janë kutitë e zeza dhe si ndihmojnë në hetimin e katastrofave ajrore?

Foto ilustruese

BAKU-SEUL- Në muajin dhjetor ndodhën dy katastrofa ajrore, të cilat shkaktuan qindra viktima. Një prej tyre ishte rrëzimi i një avioni i Azerbajxhanit, i cili u rrëzua në Kazakistan ku u vranë 38 persona, ndërsa tragjedia tjetër, ishte përplasja e avionit koreano-jugor me murin e aeroportit, ku humbën jetën 179 persona. Ndryshe nga tragjedia e Azerbajxhanit, ku avioni u godit nga sistemi mbrojtjës rus, shumë mistere e rrethojnë atë të Koresë së Jugut. Sipas të dhënave të fundit të marra nga kutitë e zeza, të dhënat e fluturimit dhe regjistruesi i zërit në kabinë në aeroplanin e Jeju Air, ndaluan regjistrimin 4 minuta para askidentit.

Por çfarë janë kutitë e zeza?

Ato në fakt nuk janë të zeza, por portokalli. Ekspertët nuk pajtohen me emërimin, por ato janë sinonim i kërkimit të përgjigjeve kur aeroplanët rrëzohen. Shumë historianë ia atribuojnë shpikjen e tyre shkencëtarit australian David Ëarren në vitet 1950. Ato janë të detyrueshme dhe qëllimi është të ruhen të dhëna për të ndihmuar në parandalimin e aksidenteve të ardhshme, por jo për të përcaktuar ndonjë përgjegjësi civile ose penale.

Ka dy regjistrues: një regjistrues i zërit në kabinën e pilotit (CVR) dhe një regjistrues i veçantë i të dhënave të fluturimit (FDR). Në terma të gjerë, hetuesit thonë se FDR i ndihmon ata të analizojnë atë që ndodhi dhe CVR mund – por jo gjithmonë – të shpjegojë pse. Por ekspertët paralajmërojnë se nuk ka dy sonda të njëjta dhe pothuajse të gjitha aksidentet përfshijnë faktorë të shumtë.

Sa të mëdha janë?

Ato peshojnë rreth 4,5 kilogramë dhe përmbajnë katër pjesë kryesore: një shasi ose ndërfaqe e krijuar për të rregulluar pajisjen dhe për të lehtësuar regjistrimin dhe riprodhimin, një fener nënujor, një njësi kujtese që i mbijeton përplasjeve të bërë prej çeliku inox ose titani dhe një pjesë që përmban regjistrime.

Si trajtohen regjistrimet?

Teknikët heqin materialin mbrojtës dhe pastrojnë me kujdes lidhjet për t’u siguruar që ato të mos fshijnë aksidentalisht të dhënat. Skedari audio ose i të dhënave duhet të shkarkohet dhe kopjohet. Të dhënat duhet të deshifrohen nga skedarët e papërpunuar para se të shndërrohen në grafikë.

Sa informacion mund të regjistrojnë?

Kapaciteti i regjistruesve të fluturimit është debatuar për vite me radhë, ndërsa autoritetet peshojnë përmirësimet kundrejt kostos dhe rrezikut të krijimit pa dashje të problemeve të tjera, të tilla si tërheqja e energjisë nga sistemet e tjera të nevojshme në raste urgjente. Monitorimi i kabinës ka qenë gjithashtu një temë e ndjeshme me sindikatat e pilotëve.

FDR-të duhet të regjistrojnë të paktën 88 parametra thelbësorë, por sistemet moderne zakonisht mund të gjurmojnë 1000 ose më shumë sinjale shtesë. CVR zakonisht përmban dy orë regjistrime në një qark, por kjo po zgjatet në 25 orë. Zbatimi i ndryshimeve të tilla rregullatore mund të zgjasë me vite.

Raportohet se një varg aksidentesh në të cilat regjistruesit ndaluan së punuari kur humbi energjia elektrike në bord, duke përfshirë një fluturim të Egyptair nga New York në Kairo në 1999, bëri që Bordi Kombëtar i Sigurisë së Transportit të SHBA-së të rekomandonte energji të mjaftueshme rezervë për të siguruar 10 minuta regjistrim shtesë. Nga ana tjetrër, Administrata Federale e Aviacionit propozoi ndryshimin në vitin 2005 dhe ai u miratua për aeroplanët e rinj të dorëzuar nga viti 2010, tetë muaj pasi 737-800 të përfshirë në rrëzimin e Jeju u larguan nga fabrika e Boeing, sipas të dhënave nga FlightRadar24.

Presioni për të zgjatur ciklin e të dhënave zanore në 25 orë për të pasqyruar fluturimet transoqeanike filloi me rekomandimet franceze pas rrëzimit të Air France 447 në 2009 dhe u përshpejtua pas zhdukjes së MH370 të Malajzisë në 2014. Vitin e kaluar, Akti i Riautorizimit të Administratës Federale të Aviacionit të SHBA-së përfshinte kërkesën 25-orëshe për regjistruesit e zërit të kabinës, duke i bërë jehonë vendimeve të mëparshme në Evropë. /ZËRI

Në përputhje me standarded JTI