Nën hijen e një peme kajsie me gjethe jeshile në një pasdite të përvëluar vere, Gokcen Yildiz kujdeset për disa kafshë të braktisura. Ajo qesh teksa luan me të. Por e qeshura ia jep vendin një toni më serioz teksa ajo tregon këmbët e pasme të qenit, të cilave u mungojnë putrat. Një shenjë, thotë ajo, e abuzimit që i nënshtrohen disa prej qenve të rrugës në Turqi. Zonja Yildiz është mësuese e fizikës në shkollën e mesme ditën, avokate e qenve të rrugës natën.
Qeni që ajo mban është një nga 160 që ajo ka mbledhur në pronën ku jeton në periferi të kryeqytetit të Turqisë, Ankara. Qentë e saj janë një pjesë e vogël e rreth katër milionëve që përbëjnë popullsinë e qenve të rrugës në vend. Është një problem që ka ndarë ashpër opinionin publik: A janë qentë endacakë një objekt lagjeje për t'u kujdesur dhe dashur? Apo qeveria duhet të marrë zgjidhje më drastike, siç raportojnë mediat shtetërore që po shqyrton, përfshirë eutanazinë?
Në pronën e saj prej 15,000 metrash katrorë, zonja Yildiz kujdeset për qentë e moshuar dhe me aftësi të kufizuara dhe ata me probleme psikologjike ose të sjelljes.
“Nuk është puna ime, por kujdesem për qentë në nevojë,” tha ajo.
“Gjithmonë kam shqetësime financiare sepse ekonomia po vështirësohet. Kur çmimi i benzinës rritet, gjithçka si ushqimi për kafshët shtëpiake apo ilaçet që jap, apo shpenzimet e veterinerit, gjithçka rritet.”
Ajo tha se ndihet në ankth për financat, por shqetësimi i saj më i madh është se çfarë do të ndodhë me qentë nëse nuk i mbledh.
“Qentë jashtë këtu hanë çdo dy ose tre ditë, por ata janë gjallë. Ata nuk do të vdesin. Kjo është ajo që më shqetëson vërtet”, tha ajo.
Ligjvënësit nga Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) e Presidentit Recep Tayyip Erdogan po punojnë për një projekt-ligj të ri që synon të largojë qentë nga rrugët. Nuk është futur ende në parlamentin e vendit, por media shtetërore raporton se mund t'u kërkojë bashkive të mbledhin qentë endacakë, t'i strehojnë ata për rreth 30 ditë dhe nëse kafshët nuk adoptohen në atë kohë, t'i eutanizojnë.
Dispozita e fundit ka zemëruar aktivistët e të drejtave të kafshëve dhe dashamirësit e qenve në Turqi, si zonja Yildiz, por gjithashtu ka ngritur pikëpyetje nëse objektet ekzistuese në të gjithë vendin mund të përballojnë përgjegjësi shtesë. Vetëm rreth një e treta e bashkive provinciale të vendit kanë strehimore, sipas doktor Murat Arslan, president i Shoqatës Mjekësore Veterinare Turke.
Ai tha se ky kishte qenë një nga problemet me një ligj ekzistues, i cili kërkon që qentë të sterilizohen dhe më pas të kthehen në rrugët ku ata jetonin.
“Për të menaxhuar popullatën e kafshëve, qentë e rrugës duhej të mblidheshin, të sterilizoheshin, të bëheshin disa vaksina dhe më pas të lëshoheshin në rrugë. Megjithatë, jo çdo komunë kishte strehimore apo objekte ku mund të kryheshin këto operacione. Sidomos në komunat e vogla nuk ka as strehimore dhe as punësim të mjaftueshëm të veterinerëve.”
Nëse ky ligj, i miratuar 20 vjet më parë, do të ishte zbatuar, popullata e qenve të rrugës nuk do të ishte aq e madhe sot, tha Dr Arslan. Braktisja e kafshëve dhe shumimi i tepërt dhe shitja e qenve kishte lejuar gjithashtu rritjen e popullsisë së qenve të rrugës, tha ai për BBC. Edhe pse kafshët janë mikroçipe dhe të regjistruara në një bazë të dhënash të centralizuar, zyrtarët duhet të ishin më të mirë në ndjekjen e gjobave për pronarët kur u zbulua se kafshët ishin hedhur në rrugë, shtoi ai.
Pavarësisht se çfarë çoi në problemin, grupet e fushatës si Shoqata e Rrugëve të Sigurta argumentojnë se nevojitet një zgjidhje për të larguar qentë përgjithmonë nga rruga.
Avokati Meltem Zorba është një vullnetare për Rrugët e Sigurta. Ajo punon me familjet që kanë qenë viktima të sulmeve të qenve endacak dhe tregon statistikat e qeverisë që tregojnë gjatë pesë viteve të fundit, qentë e rrugës kanë kontribuar në 55 vdekje, më shumë se 5,000 lëndime dhe 3,500 aksidente trafiku.
“Ne kemi bërë presion për ndryshime ligjore për tre vjet,” tha ajo.
“Nuk duhet të ketë qen endacakë në rrugë. Këto sulme ndaj njerëzve që shkaktojnë vdekje, aksidente trafiku dhe kafshë të tjera që sulmohen janë të papranueshme.”
Ajo po bën thirrje për një kërkesë ligjore për të hequr qentë nga rrugët përgjithmonë, në vend të protokollit të kapjes dhe lëshimit që ekziston tani. Zonja Zorba thotë gjithashtu se qentë paraqesin shqetësime të tjera, duke përfshirë tërbimin dhe çështjet e shëndetit publik që dalin nga jashtëqitjet e qenit në vende publike, si parqet dhe këndet e lojërave.
"Ky është racionalitet," tha ajo për krijimin e legjislacionit të ri, duke shtuar se eutanazia duhet të jetë zgjidhja e fundit dhe rezultat i një kafshe që konsiderohet shumë e sëmurë ose paraqet rrezik për shoqërinë.
Këtu duket se po ndërtohet një konsensus kombëtar. Një sondazh i fundit i opinionit tregoi se gati 80% e të anketuarve mbështesin masat për të hequr qentë nga rruga dhe për të siguruar strehim. Por më pak se 3% besonin se qentë e mbledhur duhet të eutanizoheshin.
Si zonja Zorba ashtu edhe zonja Yildiz mbështesin një zgjidhje qeveritare që do të lejonte që qentë të nxirren nga rrugët, të mblidhen në strehimore të sapondërtuara në të gjithë vendin, të sterilizohen dhe të kujdesen deri në fund të jetës së tyre, nëse nuk miratohen.
Besohet se ministrat planifikojnë t'u ofrojnë autoriteteve lokale fonde të reja për të zbatuar çdo ligj të ri për qentë endacakë. Por është e paqartë nëse qeveria, tashmë duke u përballur me një krizë ekonomike që është parë që inflacioni të rritet në 75% këtë vit, ka burimet në dispozicion për një zgjidhje të tillë./Përkthyer dhe përshtatur nga BBC-ZËRI
