UASHINGTON- Interesimi intensiv i presidentit amerikan Donald Trump për mineralet e Ukrainës dukej se kishte lindur kohë më parë. Por këtë muaj ai dërgoi sekretarin e Thesarit në Kiev këtë muaj për të negociuar me udhëheqësin e Ukrainës, më pas filloi të rrisë presionin publikisht në atë që kritikëve iu duk si skema e zhvatjes së një mafie.
"Unë dua sigurinë e mineraleve të rralla," tha ai.
Por mineralet kritike kanë qenë në mendjen e zotit Trump që nga viti 2017, kur ai nënshkroi një urdhër ekzekutiv për to gjatë mandatit të tij të parë. Ata tërhoqën gjithashtu vëmendjen e ish-presidentit Joseph R. Biden Jr.
Dhe komentet e fundit të zotit Trump mbi asetet e Ukrainës nuk ishin hera e parë në mandatin e tij të ri që ai përmendi marrjen e pronave minerale të një vendi. Presidenti ka folur për blerjen e mineraleve në Grenlandë dhe Kanada. Kryeministri i Kanadasë, Justin Trudeau, i tha një grupi biznesmenësh se fokusi i zotit Trump në mineralet e Kanadasë nënkuptonte se kërcënimet e tij për të aneksuar vendin ishin "një gjë reale".
Marrja e pasurisë minerale jashtë shtetit është bërë një objektiv kryesor i politikës së jashtme të Trump dhe një shtysë për komentet e tij më imperialiste që nga marrja e detyrës. Instinktet e tij rikthehen në kohën e perandorive të rëna, kur nxjerrja e burimeve i motivoi sundimtarët të zgjeronin territorin. Të martën, pas gati dy javësh bisedime të vështira, zyrtarët ukrainas dhe amerikanë thanë se kishin arritur marrëveshje mbi një kornizë për ndarjen e të ardhurave nga mineralet kritike të Ukrainës.
Mineralet kritike janë substanca jo-karburante që janë thelbësore për teknologjitë energjetike dhe në rrezik të lartë të ndërprerjes së zinxhirit të furnizimit, sipas Departamentit të Energjisë të SHBA. Ato gjenden në mbarë botën - duke përfshirë në Kili dhe Argjentinë, rrafshnaltën tibetiane të kontrolluar nga Kina dhe Republikën Demokratike të Kongos - dhe janë pjesë përbërëse e teknologjive të zakonshme (bateritë e makinave elektrike) dhe ato të specializuara (sistemet e raketave). Në vitin 2022, Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së lëshoi një listë me 50 minerale kritike që varion nga alumini në zirkon.
Për shkak të konkurrencës me Kinën, kërkimi për mineralet e ralla ka qenë i rëndësishëm për Shtetet e Bashkuara për gati një dekadë.
Zoti Biden, në udhëtimin e fundit jashtë shtetit të presidencës së tij, vizitoi një hekurudhë të mbështetur nga SHBA në Angola që do të ndihmonte transportin e mineraleve kritike nga Afrika qendrore në bregdet për eksport.
Zyrtarët e Departamentit të Shtetit në administratën e tij krijuan më parë një grup vendesh aleate për të diskutuar krijimin ose përforcimin e zinxhirëve kritik të furnizimit me minerale jashtë Kinës. Dhe ata krijuan një forum në mënyrë që vendet e pasura me minerale të mund të flisnin me kombet e mundshme klientë dhe kompanitë e huaja për zhvillimin e minierave dhe fabrikave të përpunimit.
Ukraina, Grenlanda dhe Kanadaja ishin të gjitha pjesë e kësaj. Në fakt, Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara iu afruan nënshkrimit të një marrëveshjeje vjeshtën e kaluar, në të cilën Ukraina do t'i kishte premtuar se do t'i jepte Shteteve të Bashkuara një kryesi për projektet e mundshme, duke u lejuar kompanive amerikane ose atyre të vendeve aleate kohë të mjaftueshme për të konkurruar për kontrata. Departamenti i Shtetit do t'i kishte dhënë gjithashtu Ukrainës asistencë teknike për hartimin dhe shkrimin e rregulloreve.
Kjo nuk ka qenë qasja e zotit Trump.
"Trump dhe ndihmësit e tij po flasin në një mënyrë që është e panevojshme," tha Jose Ë. Fernandez, i cili ishte një arkitekt i nismave të Departamentit të Shtetit për mineralet kritike në administratën e Bidenit. “Këto janë vende që duan investime. Por ata duan partneritete. Ata nuk po kërkojnë një marrëdhënie koloniale.”
Ai shtoi se këto vende tërhiqeshin nga partnerët financiarë dhe tregtarë amerikanë, sepse nuk u pëlqenin opsionet shtrënguese, dhe pëlqenin propozimet nga Kina.
Shtatorin e kaluar, Presidenti Volodymyr Zelensky i Ukrainës filloi të paraqesë një "plan fitoreje" kundër Rusisë për qeveritë aleate, si dhe për zotin Trump, i cili kandidonte për president, i cili, ndër të tjera, ofronte partneritete për mineralet e rralla.
Z. Fernandez ishte planifikuar të nënshkruante një memorandum mirëkuptimi tetorin e kaluar me zëvendëskryeministren e Ukrainës, Yulia Svyrydenko, tha Departamenti i Shtetit në një email dërguar gazetarëve në atë kohë. Por më 29 tetor, ditën e nënshkrimit të planifikuar, ajo nuk u paraqit në Uashington.
Më pas, zonja Svyrydenko duhej të nënshkruante marrëveshjen në një konferencë për rindërtimin e Ukrainës në Varshavë më 13 nëntor, por përsëri nuk u paraqit.
Deri atëherë, zoti Trump kishte fituar zgjedhjet dhe zyrtarët ukrainas u thanë diplomatëve amerikanë se ata preferonin të prisnin për të nënshkruar një marrëveshje me administratën e ardhshme, sipas dy ish-zyrtarëve amerikanë dhe një zyrtari ukrainas me njohuri për ngjarjet. Zyrtarët ukrainas kishin biseduar tashmë me disa biznesmenë të huaj, duke përfshirë Ronald S. Lauder, një trashëgimtar i kozmetikës që është mik i zotit Trump, për mundësitë e investimit në sektorin mineral të Ukrainës.
Në fillim të këtij muaji, z. Zelensky refuzoi kushtet që Scott Bessent, sekretari i Thesarit, i paraqiti atij në Kiev. Propozimi kërkon që Ukraina t'i japë Shteteve të Bashkuara gjysmën e të ardhurave të saj nga burimet natyrore, duke përfshirë mineralet, gazin dhe naftën, si dhe të ardhurat nga portet dhe infrastrukturat e tjera.
Zoti Trump gjithashtu kërkoi fillimisht 500 miliardë dollarë për Shtetet e Bashkuara. Ai tha se Amerika meritonte pagesën për miliarda në armë dhe ndihmën buxhetore që i dha Ukrainës gjatë administratës së Bidenit, edhe pse shuma ishte një pjesë e vogël e shpenzimeve vjetore federale të SHBA. Kritikët i quajtën termat e zotit Trump të dhunshme, kolonialiste dhe merkantiliste.
Zyrtarët amerikanë zbutën disa nga kërkesat ndërsa vazhduan t'i bëjnë presion zonjës Svyrydenko dhe negociatorëve të tjerë ukrainas për të nënshkruar një marrëveshje. Drafti aktual ka një referencë të paqartë për garancitë e sigurisë për Ukrainën, të cilat z. Zelensky ka thënë se janë thelbësore për parandalimin e Rusisë nga përpjekjet për të nisur një pushtim tjetër pas çdo armëpushimi të ardhshëm për t'i dhënë fund luftës. Zoti Trump tha të mërkurën se ai nuk planifikon të japë "shumë" garanci.
"Shumë vende i shohin burimet e tyre natyrore si qendrore për sovranitetin kombëtar dhe potencialin e zhvillimit ekonomik", tha Abigail Hunter, drejtore ekzekutive e Qendrës për Strategjinë e Mineraleve Kritike në SAFE, një grup kërkimor për sigurinë e energjisë. "Kjo i bën negociatat mbi mineralet kritike shumë të ndjeshme, me qeveritë të kujdesshme ndaj kontrollit ose shfrytëzimit të huaj."
Kina ka qenë në garë prej vitesh për të zhvilluar dominimin global në nxjerrjen dhe përpunimin e mineraleve kritike. Në të njëjtën kohë, Shteteve të Bashkuara u është dashur të importojnë sasi të konsiderueshme të mineraleve kritike për përdorim komercial dhe ushtarak.
Një raport i lëshuar këtë muaj nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare vuri në dukje se Shtetet e Bashkuara importojnë 50 deri në 100 përqind të secilit prej 41 prej 50 mineraleve kritike të listuara nga Shërbimi Gjeologjik i SHBA. Kina është prodhuesi kryesor për 29 prej mineraleve.
"Kina ka treguar në mënyrë të përsëritur gatishmërinë e saj për t'i rritur këto minerale", thuhet në raport - duke përfshirë vendosjen e kontrolleve dhe ndalimeve të eksportit në dy vitet e fundit për një sërë mineralesh të papërpunuara. Për më tepër, Kina tani rafinon midis 40 deri në 90 për qind të furnizimit të globit me elementë të tokës të rrallë, grafit, litium, kobalt dhe bakër.
Urdhri ekzekutiv që zoti Trump nënshkroi në 2017 kishte për qëllim të "siguronte furnizime të sigurta dhe të besueshme" të mineraleve kritike. Teksti urdhëroi sekretarin e brendshëm të publikonte një listë të tyre, duke bërë që Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së të postonte një vlerësim në vitin 2018 dhe përsëri katër vjet më vonë.
Disa liderë të huaj u përpoqën të punonin në këtë kënd. Ashraf Ghani, asokohe president i Afganistanit, i promovoi zotit Trump pasurinë minerale të vendit të tij, në mënyrë që presidenti amerikan të mbante trupat amerikane në vend, ndërsa qeveria po luftonte kundër kryengritjes talebane. Oferta e zotit Ghani dështoi.
Por mineralet qëndruan në mendjen e zotit Trump. Në shtator 2020, ai nënshkroi një urdhër ekzekutiv duke i shtyrë agjencitë të adresojnë "mbështetjen e panevojshme" të vendit te "kundërshtarët e huaj" për mineralet kritike, përkatësisht Kinën. Ndërprerjet në zinxhirët e furnizimit global gjatë pandemisë së koronavirusit rritën ankthet brenda qeverisë amerikane. Zoti Biden lëshoi një urdhër ekzekutiv në fillim të vitit 2021 që, ndër të tjera, i thoshte sekretarit të mbrojtjes të identifikonte rreziqet për rrjedhën e mineraleve kritike nga jashtë.
Vitin e ardhshëm, z. Fernandez, atëherë zyrtari më i lartë ekonomik në Departamentin e Shtetit, mbikëqyri krijimin nga agjencia të Partneritetit të Sigurisë së Mineraleve, një grup prej 15 vendesh që kërkon të zgjerojë zinxhirët e furnizimit global për mineralet kritike. Shtëpia e Bardhë e Trump dhe qeveria indiane e përmendën atë grup në një deklaratë të përbashkët kur zoti Trump u takua këtë muaj me Narendra Modi, kryeministrin e Indisë, duke thënë se kombet e tyre, të dyja anëtarë të grupit, mund të bashkëpunojnë për mineralet kritike. Vitin e kaluar, Departamenti i Shtetit krijoi një forum me 15 vende prodhuese, duke përfshirë Ukrainën dhe Grenlandën, duke kërkuar investitorë për të ndihmuar në rritjen e industrive të tyre.
"Përfundimi është se Ukraina ka ndjekur investime për një kohë të gjatë," tha z. Fernandez.
Kështu ka edhe Grenlanda.
Forumi mbajti një takim në nëntor në Nuuk, Grenlandë, ku kompanitë paraqitën shtatë projekte në vend për rreth 100 investitorë të mundshëm.
Në mandatin e tij të parë, zoti Trump u fiksua në idenë e blerjes së Grenlandës pas nxitjes nga zoti Lauder, trashëgimtari i kozmetikës. Një tjetër aleat i biznesit të Trump, Hoëard Lutnick, sekretari i tregtisë i presidentit, ka lidhje me një projekt minierash në Grenlandë, nëpërmjet një investimi të bërë nga firma e tij, Cantor Fitzgerald, në një kompani me bazë në Nju Jork të quajtur Critical Metals Corp., sipas dosjeve të letrave me vlerë të shqyrtuara nga The Neë York Times. Disa ndihmës të lartë të Trump po shikonin dilemën strategjike që përfshin Kinën dhe mineralet kritike edhe para fillimit të kësaj administrate.
Korrikun e kaluar, Marco Rubio, në atë kohë një senator që përfaqësonte Florida, bashkësponsorizoi një projekt-ligj për të trajtuar këtë çështje. Pasi u bë Sekretar i Shtetit muajin e kaluar, ai shkroi në një kabllogram se "dominimi i energjisë" do të ishte një përparësi. Nuk ka gjasa që zoti Rubio dhe zyrtarë të tjerë të Trump do të flasin për përdorimin e mineraleve për të ndihmuar në adresimin e krizës klimatike ose për të përshpejtuar një tranzicion të energjisë së pastër, gjë që kishin bërë ndihmësit e Biden.
Në një vizitë në Republikën Domenikane këtë muaj, z. Rubio foli për potencialin që mineralet e rralla të tokës të vendit të përdoren për sistemet e armëve dhe teknologjitë e tjera të avancuara.
"Të kesh një aleat me akses në këto elemente në hemisferë është shumë mirë," tha ai. “Ne duam të ndihmojmë në zhvillimin e kësaj pasurie të Republikës Domenikane.”
/PËRSHTATI ZËRI NGA NEW YORK TIMES
Ku do t'i kaloni pushimet për këtë verë?
-
Në Shqipëri
-
Do udhëtoj jashtë vendit
-
Jam i/e pavendosur
-
Nuk do të bëj fare pushime
