STRASBOURG - Dështimi i vendeve të ish-Jugosllavisë për të trajtuar të kaluarën e tyre të dhunshme ka pasur pasoja shkatërruese për të drejtat e njeriut dhe përfundimisht mund të çojë në një rikthim të konfliktit në rajon, sipas një raporti të ri të Këshillit të Evropës. Raporti, i publikuar të enjten nga komisionerja e këshillit për të drejtat e njeriut, Dunja Mijatoviç, tha se rajoni ka pësuar kthim prapa për shumë vite në kërkimin e drejtësisë dhe llogaridhënies për luftërat brutale të viteve 1990 në Kroaci, Bosnje dhe Kosovë, të cilat vranë më shumë se 130,000 njerëz.
Përparimet ligjore pas atyre luftrave, si krijimi i një gjykate për krimet e luftës në Hagë, dhe arrestimi e dënimi i shumë prej liderëve politikë dhe ushtarakë përgjegjës për vrasjet masive, duket se është i pamjaftueshëm. Mosndëshkimi po rikthehet, thotë raporti. Shpresohej që gjykatat kombëtare do të vazhdonin të ndiqnin penalisht mijëra persona të dyshuar për krime lufte, por procedurat kanë ngecur në mënyrë dramatike. Etno-nacionalistët janë politikisht dominues në të gjithë rajonin, duke promovuar gjuhën e urrejtjes dhe mohimin e gjenocidit e krimeve të tjera kundër njerëzimit. “Pas gjyqeve në Hagë, shumica e njerëzve që vuajtën dënimin dhe u njohën si kriminelë lufte kthehen në komunitetet e tyre si heronj, gjë që më duket shkatërruese,”, tha Mijatović.
Raporti i KiE, kur bëhet fjalë për ballafaqimin me të kaluarën për një të ardhme më të mirë, përfundon: “Koha po mbaron dhe viktimat kanë pritur për një kohë shumë të gjatë. Më keq akoma, narrativat përçarëse dhe urrejtëse që kryesuan luftërat e viteve 1990 janë kthyer dhe po fitojnë pushtet. Kjo kërcënon jo vetëm pajtimin, por edhe paqen. Dështimi për t'u përballur plotësisht me të kaluarën e dhunshme në rajon ka pasoja shkatërruese për respektimin e të drejtave të njeriut dhe sundimin e ligjit”.
Zonat e banuara kryesisht nga serbët në veriun e Kosovës janë dëshmuar kohët e fundit si një vatër e nxehtë lufte. Më 24 shtator, pati një shkëmbim zjarri pranë një manastiri ortodoks në fshatin Banjska midis një grupi paraushtarak të armatosur rëndë të serbëve dhe policisë kosovare. Tre persona të armatosur serbë dhe një polic nga shumica etnike shqiptare u vranë në një përleshje, për të cilën qeveria në Prishtinë fajësoi udhëheqjen serbe në Beograd.
Në Bosnje, në gjysmën e vendit të drejtuar nga serbët, Republika Srpska, e cila u ndikua kryesisht nga spastrimi etnik në luftën e viteve 1992-95 atje, udhëhiqet nga një separatist militant, Milorad Dodik, i cili e përshkruan gjenocidin e vitit 1995 në Srebrenicë si "një mit të sajuar”. Dodik dhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiç, kanë lidhje të ngushta me Moskën. Në raportin e saj, Mijatović, e cila do të largohet nga posti në mars, tha: "Mbështetja ruse për aktivistët dhe organizatat e djathta serbe është e shumëanshme dhe shtrihet nga mbështetja për aktivitetet online deri tek trajnimi ushtarak".
Javën e kaluar, presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskiy, paralajmëroi se Vladimir Putin kishte në plan të ngjallte një konflikt të ri në ish-Jugosllavi. “Kushtojini vëmendje Ballkanit. Më besoni, ne marrim informacionin. Rusia ka një plan të gjatë: Fillimisht Lindja e Mesme, shpërqendrimi i dytë do të jetë Ballkani”, tha Zelenskiy. "Nëse vendet e botës nuk bëjnë asgjë tani, do të ketë përsëri një shpërthim lufte”, shtoi ai./Zëri.ai/
