GAZA- Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, thotë se është “optimist” se një marrëveshje armëpushimi në Gaza mund të arrihet javën e ardhshme, pasi Hamasi njoftoi se kishte “paraqitur një përgjigje pozitive” ndaj një propozimi për një armëpushim 60-ditor me Izraelin.
“Duhet ta mbarojmë këtë”, tha Trump të premten. «Duhet të bëjmë diçka për Gazën».
Izraeli dhe Hamasi kanë pasur prej kohësh kërkesa kontradiktore që negociatorët nuk kanë mundur t’i përmbushin, por meqenëse të dy palët tani kanë rënë dakord për propozimin e rishikuar, për herë të parë në muaj të tërë, një marrëveshje duket e arritshme.
Përpjekjet e ripërtërira u shtuan pas një armëpushimi midis Iranit dhe Izraelit, por gjithashtu pasqyrojnë presionin e SHBA-së dhe një ndryshim në qëllimet e luftës së Izraelit. Ja çfarë duhet të dini.
Pse tani?
Që nga armëpushimi Izrael-Iran më 24 qershor, ndërmjetësit Katari dhe Egjipti - si dhe Shtetet e Bashkuara - kanë dyfishuar thirrjet e tyre për një armëpushim të ri në Gaza. Një zëdhënës i ministrisë së jashtme të Katarit i tha CNN se marrëveshja Izrael-Iran kishte krijuar "momentum" për bisedimet e fundit midis Izraelit dhe Hamasit.
Qeveria e Netanyahut është përballur me kritika në rritje ndërkombëtare për vuajtjet që lufta e saj po u shkakton palestinezëve në Gaza. Izraeli vendosi një bllokadë totale mbi dërgesat humanitare në enklavë në mars. Ai e lehtësoi disi bllokadën në maj, pasi një kor ekspertësh globalë paralajmëruan se qindra mijëra njerëz mund të vdesin nga uria së shpejti.
Qindra palestinezë në Gaza janë vrarë nga sulmet izraelite në ditët e fundit. Dhe shpërndarja e ndihmave është dëmtuar nga dhuna, me qindra të vrarë në rrugën e tyre për të siguruar ushqim nga Fondacioni Humanitar i Gazës (GHF), iniciativa kontroverse e ndihmës e mbështetur nga SHBA-të që filloi të vepronte në fund të majit.
Presioni mbi Netanyahun po rritet gjithashtu nga brenda Izraelit.
Qeveria e tij mbështetet nga figura të ekstremit të djathtë që duan të përshkallëzojnë luftimet në Gaza, por udhëheqësi i opozitës Yair Lapid tha të mërkurën se do t'i bashkohej qeverisë së koalicionit për të bërë të mundur një marrëveshje për pengjet. Sondazhet kanë treguar vazhdimisht se shumica e vendit dëshiron një marrëveshje për t'i sjellë pengjet në shtëpi, edhe nëse kjo do të thotë fund i luftës.
Cilat janë kërkesat e Izraelit?
Përveç qëllimit për të sjellë pengjet në shtëpi, Netanyahu nuk është lëkundur nga qëllimet e tij më maksimaliste: çarmatimi i Gazës dhe shkatërrimi i aftësive ushtarake dhe aftësive qeverisëse të Hamasit.
Por fundjavën e kaluar, kryeministri bëri një ndryshim retorik në përcaktimin e qëllimeve të Izraelit - për herë të parë duke i dhënë përparësi kthimit të pengjeve përpara asaj që ai dikur e quajti "objektivi suprem" i mposhtjes së Hamasit.
Netanyahu tha se "janë hapur shumë mundësi" pas operacioneve ushtarake të Izraelit në Iran, duke përfshirë mundësinë e kthimit në shtëpi të të gjithë atyre që mbahen ende robër nga Hamasi. "Së pari, të shpëtojmë pengjet", tha ai. "Sigurisht, do të na duhet të zgjidhim edhe çështjen e Gazës, të mposhtim Hamasin, por besoj se do t'i përmbushim të dyja misionet."
Komentet u mirëpritën nga familjet e pengjeve të mbajtura në Gaza, të cilat e kanë kritikuar atë për mosvendosjen e qartë të lirimit të të dashurve të tyre si qëllimin kryesor të Izraelit. Vetëm një numër i vogël pengjesh janë shpëtuar në operacione ushtarake dhe nuk janë liruar sipas armëpushimeve.
Ushtria izraelite këtë javë rekomandoi ndjekjen e një rruge diplomatike në Gaza pas gati dy vitesh luftimesh dhe eliminimit të pjesës më të madhe të udhëheqjes së lartë të Hamasit.
Të martën, një zyrtar ushtarak i tha CNN se Izraeli nuk i ka arritur plotësisht të gjitha qëllimet e tij të luftës, por ndërsa forcat e Hamasit janë tkurrur dhe janë fshehur, është bërë më e vështirë të synohet në mënyrë efektive ajo që ka mbetur nga grupi militant. "Tani është më e vështirë të arrihen qëllimet taktike", tha zyrtari.
Po Hamasi?
Hamasi njoftoi të premten se "u paraqiti një përgjigje pozitive ndërmjetësve dhe lëvizja është plotësisht e përgatitur të hyjë menjëherë në një raund negociatash në lidhje me mekanizmin për zbatimin e këtij kuadri".
Grupi militant ka tre kërkesa kryesore: një fund të përhershëm të luftimeve, që ndihma humanitare të ofrohet nga Kombet e Bashkuara dhe që Izraeli të tërhiqet në pozicionet që mbante më 2 mars të këtij viti, përpara se të rifillonte ofensivën e tij dhe të pushtonte pjesën veriore të Rripit.
Një zyrtar i lartë i Hamasit i tha CNN në fund të majit se grupi është “gati t’i kthejë pengjet brenda një dite – vetëm se duam një garanci se lufta nuk do të vijë përsëri pas kësaj”. Pengjet janë leva kryesore e Hamasit në negociata dhe grupi militant ka refuzuar të bjerë dakord për një lirim pa një rrugë për t’i dhënë fund konfliktit.
Në përgjigje të propozimit të mëparshëm të armëpushimit të mbështetur nga administrata Trump në maj, Hamasi kërkoi garanci nga SHBA-ja se negociatat për armëpushim të përhershëm do të vazhdojnë dhe se luftimet nuk do të rifillojnë pas pauzës 60-ditore.
Nëse armëpushimi do të jetë i përkohshëm apo një rrugë drejt një armëpushimi të përhershëm është pika më e madhe e mosmarrëveshjes midis palëve ndërluftuese.
Ndërsa Izraeli dëshiron të zhdukë Hamasin pas sulmeve të 7 tetorit, grupi ka treguar pak gatishmëri për të hequr dorë nga pushteti i tij politik dhe ushtarak në Gaza.
Zyrtarët e grupit kanë dhënë deklarata kontradiktore në lidhje me rolin e Hamasit në Gazën e pasluftës. Zëdhënësi i grupit, Hazem Qassem, ka thënë se grupi nuk po “kapet pas pushtetit” dhe nuk ka pse të jetë pjesë e marrëveshjeve “në fazën tjetër”.
Çfarë përfshihet në marrëveshjen e propozuar?
Ndërsa detajet e hollësishme të propozimit ende nuk janë publikuar, është e qartë se plani i rishikuar është një përpjekje për të kapërcyer disa nga dallimet midis Izraelit dhe Hamasit.
Një burim i njohur me negociatat tha se afati kohor i propozimit të fundit kërkon lirimin e 10 pengjeve izraelite të gjallë dhe 18 pengjeve të ndjera të shpërndara gjatë gjithë periudhës 60-ditore.
Nga 50 pengjet që ndodhen ende në Gaza, të paktën 20 prej tyre besohet se janë gjallë, sipas qeverisë izraelite.
Ngjashëm me armëpushimet e mëparshme, në ditën e parë të armëpushimit, Hamasi do të lironte tetë pengje të gjallë. Në këmbim, Izraeli do të lironte një numër të papërcaktuar të të burgosurve dhe të paraburgosurve palestinezë dhe do të tërhiqte forcat e tij nga vendet e paracaktuara në veri të Gazës.
Izraeli dhe Hamasi do të hyjnë menjëherë në negociata për një armëpushim të përhershëm sapo të hyjë në fuqi armëpushimi fillestar, tha burimi.
Sipas marrëveshjes, pengjet do të lirohen pa ceremoni apo bujë me kërkesë të Izraelit - ndryshe nga armëpushimi i fundit, kur Hamasi organizoi ngjarje publike propagandistike rreth transferimit të pengjeve që shkaktuan zemërim në Izrael.
Ndihma humanitare do të fillojë menjëherë të rrjedhë në Gaza me fillimin e armëpushimit, përfshirë nga Kombet e Bashkuara dhe nga organizata të tjera ndihme, ngjashëm me armëpushimin e mëparshëm që filloi më 19 janar.
Kjo e lë të paqartë fatin e GHF-së të mbështetur nga SHBA-të dhe rolin e saj në Gaza.
SHBA-të dhe ndërmjetësit kanë dhënë siguri më të forta për arritjen e një marrëveshjeje për t'i dhënë fund luftës në Gaza si pjesë e propozimit të përditësuar, tha një zyrtar izraelit për CNN, diçka që në parim duhet të adresojë një nga shqetësimet kryesore të Hamasit. Zyrtari nuk dha gjuhën specifike në dokument, por tha se formulimi është më i fortë se siguritë e mëparshme.
Edhe pse të dyja palët e kanë pranuar propozimin, duhet të zhvillohen më shumë bisedime përpara se të fillojë një armëpushim.
Në këto bisedime të afërta, negociatorët lëvizin para dhe mbrapa midis dy palëve për të rënë dakord për detajet përfundimtare të marrëveshjes.
Të shtunën, një zyrtar izraelit konfirmoi për CNN se Izraeli do të dërgojë një delegacion në Doha të Katarit për të marrë pjesë në bisedime.
Një nga çështjet kryesore që duhet zgjidhur gjatë bisedimeve të afërta do të jetë afati kohor dhe vendi i tërheqjes së forcave izraelite në Gaza gjatë armëpushimit 60-ditor, sipas burimit.
Kur ishin armëpushimet e mëparshme?
Në 21 muajt e luftës midis Izraelit dhe Hamasit, armëpushimet kanë qenë në fuqi vetëm për nëntë javë.
Më shumë se 57,000 njerëz, nga të cilët më shumë se 17,000 janë fëmijë, janë vrarë në Gaza gjatë luftimeve, sipas ministrisë palestineze të shëndetësisë.
Armëpushimi i parë hyri në fuqi në nëntor 2023, por zgjati vetëm një javë. Gjatë asaj kohe, 105 pengje u liruan nga Gaza, në këmbim të dhjetëra të burgosurve palestinezë.
Një armëpushim i dytë nuk u arrit deri në janar të vitit 2025, pak para kthimit të Trump në Shtëpinë e Bardhë. Në pak më shumë se 8 javë – “faza” e parë e armëpushimit – Hamasi liroi 33 pengje, me Izraelin që lironte rreth 50 të burgosur palestinezë për çdo izraelit të liruar.
Sipas fazës së dytë të planifikuar, Izraeli duhej të binte dakord për një armëpushim të përhershëm. Por Izraeli rifilloi ofensivën e tij më 18 mars, duke prishur armëpushimin dhe duke prishur bisedimet, duke thënë se e bëri këtë për të ushtruar presion mbi Hamasin që të lironte pengjet e mbetura.
