NAGORNO-KARABAK- Separatistët armenë kanë rënë dakord për një armëpushim me Azerbajxhanin pas një sërë humbjesh në fushëbetejë, raportojnë mediat ndërkombëtare. Forcat armeve në Nagorno-Karabakh do të duhet të shpërndahen dhe të tërheqin të gjithë armatimin e tyre të rëndë. Po ashtu, separatistët thanë se Azerbajxhani kishte thyer linjat e tyre dhe kishte kapur një numër lartësish dhe kryqëzimesh strategjike rrugore. Bakuja zyrtare raportoi se kishte marrë më shumë se 60 pozicione ushtarake në rajonin malor.
E ashtuquajtura “Republika e Artsakhut” tha se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të ndërpresë luftimet duke nisur nga ora 13:00 me kohën lokale dhe të pranojë propozimet e sugjeruara nga paqeruajtësit rusë. Presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, kishte këmbëngulur më parë se operacioni i tij ushtarak do të përfundonte nëse separatistët “i dorëzonin armët”.
Armenia: 32 të vrarë, mes tyre ka fëmijë
Dy fëmijë janë në mesin e dhjetëra njerëzve të vrarë pasi Azerbajxhani bombardoi popullsinë civile të Nagorno-Karabakut, thotë Avokati i Popullit i Armenisë për të drejtat e njeriut.
Anahit Manasyan tha në një deklaratë të raportuar nga agjencia e lajmeve Tass: “Forcat e armatosura të Azerbajxhanit përdorin armë të kalibrit të madh, përfshirë artilerinë, kundër civilëve. “Si rezultat i bombardimeve për momentin ka 32 të vdekur dhe më shumë se 200 të plagosur, duke përfshirë shtatë të vdekur në mesin e popullatës civile (dy fëmijë) dhe 35 të plagosur (13 fëmijë).
Fëmijët që flenë në strehëzat e bombave në kryeqytetin de facto të Nagorno-Karabakh nuk e dinë nëse do të "zgjohen nesër", raportojnë mediat vendore.
Siranush Sargsyan, një gazetare e pavarur në Stepanakert, tha: “Pas nëntë muajsh urie të qëndrueshme, tani jemi në një strehë të frikësuar nga bombardimet - duke fjetur me fëmijët që dje ëndërronin bukën dhe sot ëndërrojnë të zgjohen nesër.
“Nuk e di nëse do të zgjohemi, por shpresoj se do të na kujtoni që i rezistuam me nder këtij gjenocidi”, tha gazetarja.
Autoritetet në qytetin kryesor të Nagorno-Karabakh u kanë kërkuar civilëve që të mos ikin, pasi Azerbajxhani nisi një operacion ushtarak kundër forcave separatiste.
“Në këtë kohë nuk ka nevojë të lëvizni, ne ju bëjmë thirrje që të ndiqni rregullat e sigurisë dhe të qëndroni në bodrume dhe strehimore”, tha zyra e kryetarit të bashkisë së Stepanakertit.
Fotot dhe videot nga qyteti duket se tregojnë makina dhe blloqe banesash të dëmtuara nga granatimet.
Apeli i Papës dhe fjalimi i kryeministrit armen
Papa Françesku ka apeluar për t'i dhënë fund konfliktit në ditën e dytë midis Azerbajxhanit dhe forcave separatiste në Nagorno-Karabakh.
“I bëj thirrje edhe një herë të gjitha palëve të përfshira dhe komunitetit ndërkombëtar që të ulin armët e tyre dhe të bëjnë çdo përpjekje për të gjetur zgjidhje paqësore”, tha ai gjatë audiencës së tij javore në Sheshin e Shën Pjetrit.
Ministria e Mbrojtjes e Azerbajxhanit tha se Ushtria e Nagorno-Karabakut duhet të shpërbëhet dhe të dorëzojë çdo armë dhe pajisje të rëndë. Ky institucion shtoi se çarmatimi i tij do të koordinohet me paqeruajtësit rusë, për të cilët forcat separatiste thonë se ndërmjetësuan armëpushimin në ditën e dytë të konfliktit.
Ndërsa, paqeruajtësit rusë janë ata që po shikojnë nga afër se çfarë po ndodh. Pas armëpushimit, kryeministri armen Nikol Pashinyan i është drejtuar me një fjalim kombit. Kreu i qeverisë së Armenisë tha se pret që forcat paqeruajtëse ruse të marrin masa, por gjithashtu edhe Këshilli i Sigurimit në OKB.
“Republika e Armenisë nuk i ka dhënë askujt mandat për të kryer spastrim etnik në Nagorno Karabakh dhe detyra jonë e përhershme ka qenë dhe vazhdon të jetë garantimi i të drejtave dhe sigurisë së armenëve në Nagorno Karabak, dhe kjo ka qenë gjithmonë në axhendën tone”, tha ai.
Fuqia ushtarake e secilës palë dhe aleancat
Në konfliktin për Nagorno Karabagh, secila palë ka aleatët e saj. Azerbajxhani mbështetet nga vende të tilla si Turqia, Ukraina, Izraeli dhe Pakistani. Ndërsa në mbështetje të Armenisë janë Rusia, Franca, Iran dhe India. Sa i përket personelit ushtarak, Azerbajxhani dukshëm ka më tepër ushtarë në dispozicion sesa Armenia. Azerbajxhani mund të aktivozojë deri 126 mijë ushtarë, ndërsa Armenia 69 mijë. Azerët disponojnë 940 tanke, ndërsa armenët 269. Sa i përket dronëve ushtarakë, Azerbajxhani raportohet se është pajisur me disa të tillë nga Turqia, ndërsa Armenia nuk ka. Për nga numri i artelerisë ushtarake, Azerbajxhani udhëheq me 909, ndërsa Armenia ka 236.
Shpjegimi i konfliktit Azerbajxhan-Armeni dhe pse përfshihet Rusia?
Azerbajxhani dërgoi trupa të mbështetur nga sulmet artilerie në Nagorno-Karabak, vend i kontrolluar nga armenët të martën në një përpjekje për të pasur nën vete, rajonin e shkëputur me forcë, duke rritur kërcënimin e një lufte të re me fqinjin, Armeninë.
Ku është Nagorno-Karabak?
Ky rajon është një parcelë malore toke, e cila ka një popullsi totale prej rreth 150 000 banorësh dhe është e vendosur midis Armenisë dhe Azerbajxhanit. Luftëtarët armenë mundën Azerbajxhanin në konfliktet për kontrollin e rajonit pas rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991, por në një luftë pesë-javore në 2020, Azerbajxhani rimori pjesën më të madhe të tij. Në luftën e vitit 2020, Azerbajxhani u mbështet nga Izraeli dhe Turqia dhe përdori dronët turk Bayraktar për herë të parë. Ata mposhtën pozicionet e gërmuara armene, duke tronditur ushtrinë e Armenisë, e cila kishte menduar se ato do të ishin të pathyeshme.
Kremlini ndërhyri pas pesë javësh në 2020 për të vendosur paqen. Kjo e la Azerbajxhanin nën kontrollin e pjesës më të madhe të rajonit, përveç Stepanankertit, qyteti më i madh, dhe fshatrave përreth tij etnike armene.
Pse rajoni diskutohet dhe ka përplasje?
Këto janë taktika klasike sovjetike përça dhe sundo. Nagorno-Karabakh u konsiderua nga planifikuesit sovjetikë se ishte pjesë e Azerbajxhanit, edhe pse ishte e populluar me shumicë armenë etnike. Kishat e tyre në majë të kodrave me kunja konike mbulojnë rajonin.
Nuk ka asnjë pasuri strategjike apo minerale në rajon. Thjesht është bërë një pikë krenarie historike dhe tani ka një gjakmarrje që ka vrarë dhjetëra mijëra njerëz, me të dyja palët që kanë kryer krime lufte. Analistët kanë thënë se Ilham Aliyev, presidenti i Azerbajxhanit, dëshiron të dëbojë të gjithë armenët etnikë nga rajoni dhe, i guximshëm nga sukseset e tij ushtarake tre vjet më parë, ai synon të përfundojë punën.
Pse është i rëndësishëm korridori i Lachin?
Korridori Lachin është një rrugë afërsisht 20 milje e gjatë që lidh Stepanankert, i vetmi qytet etnik armen në Nagorno-Karabakh, me Armeninë. Azerbajxhani e ka bllokuar këtë rrugë që nga mesi i dhjetorit, fillimisht me të ashtuquajturit protestues mjedisorë dhe së fundmi me një postbllok ushtarak. Rruga është bërë e pakalueshme edhe për kamionët me ndihma e ushqime. Paqëruajtësit rusë ndoqën protestat.
A është rajoni i pavarur nga Armenia?
Armenët e quajnë rajonin Artsakh dhe e konsiderojnë atë të pavarur nga Jerevani me një qeveri të veçantë dhe forcë mbrojtëse. Megjithatë, në realitet, Jerevani mbështet fuqishëm qeverinë në Stepanakert dhe siguroi shumicën e forcave për luftën e dështuar të vitit 2020 kundër Azerbajxhanit. Armenët etnikë që jetojnë në Stepanakert dhe fshatrat përreth kanë thënë për The Telegraph se furnizimet kanë qenë të pakta. Të shkëputur nga Armenia dhe ushtria armene dhe të dobësuar nga mungesa e ushqimit dhe karburantit, armenët etnikë që jetojnë në Nagorno-Karabakh janë të cenueshëm.
Nikol Pashinyan, kryeministri armen, ka thënë se ushtria kryesore armene nuk do të ndërhyjë në një luftë të re me Azerbajxhanin për Nagorno-Karabakun. Mijëra armenë të Karabakut tani jetojnë në Jerevan dhe luajnë gjithashtu role me ndikim në politikën dhe biznesin armen.
A luan rol feja në konflikt?
Azerbajxhani është një vend me shumicë myslimane shiite dhe Armenia është e krishterë ortodokse, por të dyja palët mohojnë se feja është shtytësi i konfliktit. Por, Azerbajxhani thuhet se ka shembur kishat shekullore në zonat që ka pushtuar gjatë luftës së tij të suksesshme në 2020.
Cili është qëndrimi i Putinit dhe Rusisë?
Gjërat kanë ndryshuar që nga viti 2020 kur Vladimir Putin ishte në gjendje të ndërhynte dhe të kërkonte paqe pas pesë javësh lufte. Atëherë, Kremlini shihej ende si një garantues i sovranitetit të Armenisë, por tani besnikëria e tij është shumë më e nuancuar. I zemëruar nga zhvendosja e Armenisë drejt një qëndrimi më pro-perëndimor dhe mungesa e mbështetjes për luftën e saj në Ukrainë, Kremlini mund të jetë duke kërkuar ta ndëshkojë atë dhe të poshtërojë Pashinyan. Mund të shihet gjithashtu një luftë tjetër në Nagorno-Karabakh si një mënyrë e mirë për të tërhequr fuqitë perëndimore dhe për t'i larguar ata nga mbështetja e Ukrainës.
A janë të përfshira shtete të fuqishme të tjera?
Po. Izraeli dhe Turqia ende mbështesin Azerbajxhanin, siç bënë në vitin 2020, por me mbështetjen e Rusisë për Armeninë që nuk është më, BE dhe Perëndimi kanë rritur mbështetjen për Jerevanin. Këtë muaj, ushtarët amerikanë udhëtuan në Armeni për një stërvitje ushtarake, duke zemëruar Kremlinin. Pastaj është Irani. Jerevani dhe Teherani kanë ndërtuar një aleancë dhe forcat iraniane kanë manovruar rreth kufijve të Azerbajxhanin./Zëri.ai
